Polsko-Francuska Nagroda Naukowa została ustanowiona w 2019 r. przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji (MESRI) we Francji oraz Francuską Akademię Nauk z okazji Polsko-Francuskiego Roku Nauki. Jej celem jest wspieranie i promowanie polsko-francuskiej współpracy naukowej. Każdy z laureatów nagrody otrzymał 15 tys. euro.

"Udało nam się wyselekcjonować dwie pary współpracowników, którzy od lat współpracują ze sobą. To nie było liczenie statystycznych elementów, poziomu cytowania, punktów. To było zastanowienie się, co jest oryginalnego w tym dokonaniu" - mówił o procesie wyboru laureatów prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej prof. Maciej Żylicz.

W gronie laureatów znaleźli się kognitywista Marcin Szwed z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz neurolog Laurent Cohen z Instytutu Badań nad Mózgiem i Rdzeniem Kręgowym (Institut du Cerveau et de la Moelle epinière, ICM). Zostali docenieni za nowatorskie badania dotyczące procesów zachodzących w mózgu podczas czytania.

W ramach trwającej od 2007 r. współpracy naukowej wykazali, że grupy neuronów w korze wzrokowej wydają się specjalizować w czytaniu tekstu i że jest to zjawisko niezależne od kultury i systemu pisma. Eksperymenty pary naukowców wykazały, że u osób niewidomych czytanie za pomocą alfabetu Braille`a pobudza te same obszary wzrokowe, co zwykłe czytanie u osób widzących. Był to przełom, gdyż okazało się, że specjalizacja korowa mózgu wynika ze specyfiki zadania - część wzrokowa kory mózgowej nauczyła się czytać brajlem, mimo że - przynajmniej w założeniu - powinna to była wziąć na siebie jej część dotykowa. Eksperyment pokazał, że mózg jest bardziej plastyczny, niż naukowcy wcześniej zakładali, a obszary kory mózgowej, odpowiedzialne za wzrok czy słuch, potrafią się przestawić na odbiór informacji z innych zmysłów. Wyniki badań zostały opisane w siedmiu artykułach naukowych.

Natomiast kolejni nagrodzeni: fizycy Jakub Zakrzewski z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Dominique Delande z Narodowego Centrum Badań Naukowych we Francji (CNRS) otrzymali Nagrodę za osiągnięcia dotyczące fizyki układów kwantowo-mechanicznych.

Współpracę naukową nawiązali w 1991 r. Przez dwadzieścia osiem lat udało im się zbudować wzorcowy system długoterminowej współpracy między polskimi i francuskimi grupami badawczymi, co przyczyniło się do powstania bardzo prężnej polsko-francuskiej szkoły w sferze teorii fizyki kwantowej układów chaotycznych i/lub nieuporządkowanych. Osiągnięcia tandemu Zakrzewski-Delande dotyczą zjawisk wywołanych nieporządkiem w zimnych układach atomowych o rozmiarach odpowiednich dla eksperymentów i przyszłych technologii kwantowych. Badania te mają charakter teoretyczny i obliczeniowy. Zrozumienie podstawowych procesów mikroskopowych zachodzących w układach kwantowych ma ogromne znaczenie dla szybkiego rozwoju technologii kwantowych. Owocem prowadzonych badań jest 36 wspólnych publikacji, z czego 7 ukazało się w prestiżowym czasopiśmie naukowym "Physical Review Letters".

Minister nauki i szkolnictwa wyższego Jarosław Gowin zwrócił uwagę, że patroni nagrody Maria Skłodowska i Pierre Curie są bardzo zobowiązujący. "Życzę wszystkim laureatom by podążyli tą drogą" - powiedział.

"Umiędzynarodowienie nauki, polskich instytutów, uczelni jest jednym z podstawowych wyznaczników reform, które realizujemy od czterech lat (...). Będziemy konsekwentnie stawiać na priorytet umiędzynarodowienia, ale czymś nowym w obecnej kadencji jest to, że po okresie wielkich zmian systemowych (...) wchodzimy w lata, w których chcielibyśmy się skupić na wspieraniu wysp - mam nadzieję, że już wkrótce archipelagów i kontynentów - doskonałości naukowej w Polsce" - podkreślił.

"Liczę na to, że najbliższe lata będą okresem zacieśniania współpracy polsko-francuskiej, także w obszarze nauki" - dodał. Przypomniał jednocześnie, że przy okazji niedawnej wizyty w Polsce prezydenta Francji Emmanuela Macrona rządy obu krajów uzgodniły dokument ws. partnerstwa strategicznego między Polską a Francją, którego istotna część dotyczy nauki, edukacji, wspólnych badań naukowych, wymiany naukowców i forów nauki i innowacji.

Do pierwszego konkursu o Nagrodę zgłoszono 51 nominacji. Wyboru laureatów dokonała Kapituła złożona z wybitnych uczonych z Francji i Polski, powołana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Francuską Akademię Nauk. 

PAP - Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska

ekr/ zan/