Matematyczne medale Fieldsa nie będą przyznawane w Rosji

O decyzji informuje między innymi Scientific American.

Od roku 1900 co cztery lata społeczność matematyczna, reprezentowana przez Międzynarodową Unię Matematyczną (IMU), spotyka się w innym miejscu na świecie, aby prezentować postępy we wszystkich dziedzinach matematyki i przyznać najwyższe wyróżnienia - medale Fieldsa. To nagroda przyznawana w dziedzinie matematyki dwóm, trzem lub czterem naukowcom za osiągnięcia, które miały największy wpływ na rozwój tej nauki. Laureatami mogą zostać tylko osoby, które nie ukończyły 40 lat do 1 stycznia roku nadania medalu. Dodatkiem do złotego medalu jest premia finansowa w wysokości ok. 5500 dolarów kanadyjskich.

W roku 2018 Międzynarodowy Kongres Matematyków odbył się w Rio de Janeiro (Brazylia). Na kolejne spotkanie przedstawicieli ponad stu krajów wybrano rosyjski St. Petersburg. Już w roku 2018 wzbudziło to obawy i protesty. Wzywający do bojkotu list otwarty podpisany przez ponad 380 osób wskazywał wówczas na łamanie praw człowieka oraz agresję Rosji wobec innych krajów, w tym rosyjską inwazję wojskową i aneksję Krymu w 2014 roku. Odnotowano również, że rosyjski rząd współorganizował i finansował tegoroczny ICM.

Ami Radunskaya, ówczesna przewodnicząca Stowarzyszenia Kobiet w Matematyce, napisała wówczas do komitetu organizacyjnego ICM list, wyrażając „głębokie zaniepokojenie i niezadowolenie z wyboru Petersburga” – zwłaszcza w odniesieniu do „otwarcie agresywnego prawa Rosji wobec społeczności LGBTQ".

W liście do redakcji z 2021 r. opublikowanym w piśmie "Notices of the American Mathematical Society", matematyk Ilya Kapovich z City University of New York's Hunter College napisał o „konieczności zabezpieczenia się przed możliwością, że rosyjski rząd zamierza wykorzystać ICM jako ważne narzędzie propagandowe”. Kapovich wskazał również, że „poziom zaangażowania prominentnych postaci rządowych w organizację ICM jest bezprecedensowy w historii ICM”.

W ostatnim czasie przeciwko kongresowi odbywającemu się w Rosji wypowiedziało się kilka towarzystw matematycznych – w tym w Szwecji, Polsce, Litwie, Norwegii i Finlandii.

22 lutego br. przewodnicząca Amerykańskiego Towarzystwa Matematycznego (AMS) Ruth Charney oświadczyła, że „nie planuje wysyłać przedstawicieli na spotkanie w Petersburgu. Wzywamy Międzynarodową Unię Matematyczną, aby nie zorganizowała ICM w Rosji w lipcu 2022 roku” - zaznaczyła.

Podobne oświadczenia wydały Londyńskie Towarzystwo Matematyczne, Kanadyjskie Towarzystwo Matematyczne, Włoska Unia Matematyczna, Australijskie Towarzystwo Matematyczne, Europejskie Towarzystwo Matematyczne oraz instytut matematyczny Francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych.

Pod koniec lutego IMU wydała komunikat: „ICM to wyjątkowe miejsce spotkań, w którym matematycy z całego świata odrzucają różnice polityczne i kulturowe, i mówią o matematyce. Jednak ostatnie wydarzenia w Rosji i na Ukrainie radykalnie zmieniły sytuację. Działania Rosji, potępione na całym świecie, uniemożliwiły osobistą obecność w Rosji”. „Zdecydowanie potępiamy działania Rosji - dodają autorzy. - Głęboko współczujemy naszym ukraińskim kolegom i narodowi ukraińskiemu".

Po „dokładnej analizie sytuacji” IMU wykluczyła przełożenie kongresu czy też jego całkowite odwołanie – jako „niesłużące społeczności matematycznej” – i wybrała wirtualny przebieg. Zaplanowane terminy (od środy 6 lipca do czwartku 14 lipca) pozostają aktualne, a medale Fieldsa zostaną wręczone osobiście podczas ceremonii poza Rosją (na razie nie ustalono, gdzie).

Rosyjscy matematycy organizujący ICM 2022, wśród nich Andriej Okunkow (który otrzymał medal Fieldsa w Madrycie w roku 2006) — wysłali za pośrednictwem konta na Twitterze wiadomość do międzynarodowych kolegów: „Potępiamy szaleństwo, niesprawiedliwość i nieodwracalność wojny, która zagraża samemu istnieniu ludzkości. Podczas gdy naszych strat nie można porównać ze stratami i cierpieniami milionów ludzi na Ukrainie, jesteśmy zdruzgotani, widząc zrujnowane wszystkie nasze marzenia i naszą wieloletnią pracę. Cele, dla których pracujemy, nie mogą być dalsze od horroru tego, co się dzieje i od osób odpowiedzialnych”.

Hiszpański matematyk Manuel de Leona, były członek Komitetu Wykonawczego IMU, napisał wczoraj we wpisie na blogu: „Wszyscy znamy wielu rosyjskich kolegów, wiemy, że zdecydowana większość jest przeciwna tej bezsensownej wojnie, ale społeczność matematyczna musi pozostać w obronie wartości demokratycznych”.

Wcześniej odwołano tylko kongres ICM w Sztokholmie (1916 r.) a planowany na 1940 rok zjazd w Nowym Jorku odbył się w 1950 na Harvardzie. (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ekr/