Według założeń, planetarium miało być żywym pomnikiem dla uczczenia Mikołaja Kopernika. Ten wybitny polski astronom mieszkał i pracował m.in. właśnie w Olsztynie, przez kilka lat pełniąc funkcje administratora okolicznych dóbr Kapituły Warmińskiej. Osoby odwiedzające planetarium wita napis „Mikołajowi Kopernikowi – społeczeństwo Warmii i Mazur – 1973”.

Budynek został zaprojektowany przez Ludomira Gosławskiegow taki sposób, aby można go było wykorzystywać do różnych funkcji związanych z rekreacją i spędzaniem wolnego czasu. Atrium w centrum budynku ozdobiono mozaiką autorstwa artysty Stefana Knappa.

Początkowo placówka nosiła nazwę Planetarium Lotów Kosmicznych. Była wyposażona w nowoczesny na owe czasy analogowy mechaniczno–optyczny projektor Raumflug-Planetarium produkcji firmy Carl Zeiss Jena. Projektor ten służył do 2012 roku. Po modernizacji planetarium zainstalowano nowy, cyfrowy system projekcyjny Digital Sky-Skan Theater 2, dzięki któremu można wyświetlać seanse w technologii FullDome. Obecnie pełna nazwa instytucji to Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne (OPiOA).

Tradycyjnie planetarium można rozumieć jako rodzaj kina z półkulistym ekranem, służącym do wyświetlania wyglądu nieba i ruchów ciał niebieskich. Natomiast nowa aparatura sprawiła, że planetarium poszerzyło swoją ofertę i poza seansami dotyczącymi astronomii organizuje także koncerty pod niebem planetarium. Kopuła Olsztyńskiego Planetarium ma średnicę 15 metrów, z miejscami dla 160 widzów.

Głównym zakresem działalności instytucji są edukacja nieformalna i popularyzacja wiedzy. Odbywa się to poprzez lekcje pod sztucznym niebem, pokazy, warsztaty, turnieje wiedzy i konkursy. Zajęcia dydaktyczne w planetarium prezentują uczniom w atrakcyjny sposób elementy astronomii znajdujące się w programach nauczania fizyki, geografii i przyrody szkół wszystkich szczebli nauczania. Z kolei Mobilne Laboratorium Astronomiczne odwiedza okoliczne miejscowości, a także wyrusza w dalsze trasy (np. do Brukseli).

Od 2013 roku w placówce działa Olsztyńska Akademia Dzieci, czyli „uniwersytet” prowadzony przez dzieci, w którym młodzi naukowcy mający od 6 do 12 lat przedstawiają swoje zainteresowania i swoje dokonania słuchaczom w tym samym wieku. Dla osób dorosłych działa tu też Koło Miłośników Astronomii Olsztyńskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

Od ponad 40 lat placówka prowadzi cykl wykładów popularnonaukowych dla publiczności. Wygłaszają je naukowcy z uniwersytetów i instytutów badawczych z całej Polski. Wstęp na prelekcje jest bezpłatny.

W budynku Olsztyńskiego Planetarium organizowane są różne wystawy popularnonaukowe, historyczne i artystyczne. Planetarium organizuje też liczne konkursy. W szczególności konkursem o najdłuższej tradycji jest Ogólnopolskie Młodzieżowe Seminarium Astronomiczno-Astronautyczne im. Prof. Roberta Głębockiego – planetarium jest jego współorganizatorem.

Regularnie co dwa lata odbywają się tu Zjazdy Polskiego Towarzystwa Meteorytowego. Organizowane są też inne konferencje krajowe i międzynarodowe, na przykład Konferencja Planetariów z Europy Środkowo-Wschodniej, czy 103. Kolokwium Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Planetarium było współorganizatorem 29. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (w 1999 roku) oraz 39. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (w 2019 roku).

Przez 50 lat funkcjonowania planetarium odwiedziło je łącznie kilka milionów widzów. W ostatnich latach jest to około 70 tysięcy osób rocznie.

W niedzielę 19 lutego Olsztyńskie Planetarium zaprasza w godz. 11.00-20.00 na wspólną celebrację 50-lecia Olsztyńskiego Planetarium i 550. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. W programie projekcje astronomiczne, teatrzyk, koncert (Tales of the Pink Floyd), spektakl teatru ognia i pokaz laserowy. Poszczególne elementy wydarzenia są biletowane.

Z kolei 21 lutego o godz. 18.00 będzie okazja do spotkania z Jerzym Sikorskim, autorem książki „Prywatne życie Kopernika”, która ukazała się w nowym, uzupełnionym wydaniu. Promocji książki towarzyszyć będzie premierowy koncert Elżbiety i Andrzeja „Andymiana” Mierzyńskich. Wstęp na to wydarzenie jest bezpłatny. (PAP)

cza/ agt/