Raport "Nauka i szkolnictwo wyższe a PKB"  przygotowano z inicjatywy Konferencji Rektorów Uczelni Ekonomicznych. Po jesiennych wyborach przedstawiciele środowiska akademickiego przekażą ten dokument rządzącym - zapowiedziano we wtorek podczas konferencji "Co tam PAN-ie w polityce?".

Wyniki badań empirycznych dowodzą - czytamy w raporcie - że występuje dodatni i istotny związek wydatków na badania naukowe i prace rozwojowe ze wzrostem PKB. Dane za lata 2014-2023 oraz szacunki dla krajów Unii Europejskiej pozwalają stwierdzić, że każdy wzrost udziału wydatków w PKB o 0,1 punktu procentowego oznacza wyższy wzrost PKB między ok. 0,8 a 1,3 punktu procentowego "Czyli każda zainwestowana złotówka daje efekt między ok. 8 a 13 złotych wyższego wzrostu PKB" - wyjaśniono w dokumencie.

Tym efektom na poziomie makro towarzyszą istotne efekty na poziomie lokalnym w Polsce. "Miasta będące rozwiniętymi ośrodkami akademickimi rozwijają się nawet 30 proc. szybciej a wzrostowi udziału studentów w populacji powiatu o 1 p.p. towarzyszy wzrost PKB per capita o 2-4 tys. zł" - wyliczono.

Mimo jednak, że zwiększenie nakładów na szkolnictwo wyższe daje pozytywny efekt, w Polsce obserwuje się pauperyzację (obniżenie się stopy życiowej) środowiska akademickiego

"W roku 2023 w ujęciu miesięcznym przeciętne wynagrodzenie w grupie nauczycieli akademickich było już jedynie o nieco ponad 10 proc. wyższe niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, podczas gdy w 2004 roku różnica ta przekraczała 80 proc." - czytamy w raporcie. Poziom finansowania zaś - podają autorzy pracy - pozytywnie przekłada się na liczbę i jakość publikacji naukowych – szczególnie w czasopismach o najwyższym prestiżu.

W raporcie zwrócono też uwagę na problem demograficzny. "Mediana wieku kadr naukowych rośnie a poziom wynagrodzeń nie przyciąga utalentowanych młodych ludzi" - czytamy.

Wynagrodzenia asystentów znajdują się obecnie na poziomie zbliżonym do płacy minimalnej, co może stanowić coraz większą barierę wejścia do zawodu. "Przywrócenie zarówno realnego, jak i względnego poziomu wynagrodzeń brutto z roku 2014 wymaga podwyżek wynagrodzeń o ok. 30-50 proc." - informują autorzy raportu.

Z raportu wynika, że w Polsce wydatki na naukę i badania Polsce wynoszą ok. 30-50 proc. finansowania w wiodących krajach UE i ok. 60-70 proc. finansowania w wiodących krajach Europy Środkowej i Wschodniej (Czechy, Słowenia). "Zbliżona luka występuje, jeśli rozpatruje się wyłącznie wydatki rządowe na badania naukowe i prace rozwojowe" - dodano w podsumowaniu raportu.

W raporcie przypominano, skąd wynika zależność między wydatkami na badania i uczelnie a PKB. "Od rozwoju systemu nauki i szkolnictwa wyższego – wymagającego istotnych nakładów ze środków publicznych – zależy to, czy dana gospodarka jest zdolna do samoistnego kreowania impulsów rozwojowych, czy też jest skazana na pełnienie roli pomocniczej w stosunku do gospodarek i społeczeństw lepiej rozwiniętych".

Nauka w Polsce

lt/ agt/