Projekt finansowany jest ze środków programu HORIZON EUROPE, w sześciu krajach europejskich, a proponowana tzw. interwencja nawigacyjna wykorzystuje idee kanadyjskiego programu Nav-Care, który daje dobre efekty.

"Dotychczasowe wyniki badań naukowych potwierdziły jego skuteczność w tym kraju" - zapewnia w informacji przekazanej PAP Pracownia Badań nad Starzejącym się Społeczeństwem w Katedrze Epidemiologii i Medycyny Zapobiegawczej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierowanym przez prof. Katarzynę Szczerbińską. Zespół ten odpowiada w Polsce za wdrożenie tego programu.

Nawigacja polegająca na udzieleniu wsparcia chorych oraz ich opiekunom w naszym kraju wciąż jest mało znana, ale w niektórych krajach stosuje się ją od lat 90. XX wieku. Poza Kanadą rozwinęła się także w USA, mniej natomiast znana jest w Europie. Kierowana jest do osób w trudnej sytuacji społecznej i mających ograniczone zasoby, a rola nawigatora polega na zapewnieniu wsparcia informacyjnego i emocjonalnego.

"Z jednej strony, nawigator pomaga w prawnym poruszaniu się po systemie opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, dostarcza informacji o dostępnych usługach i podnosi ich zdolności do pozyskiwania świadczeń w ramach lokalnych zasobów. Z drugiej strony, nawigator jest osobą, z którą zarówno osoby chorujące, jak i ich osoby bliskie mogą porozmawiać o trudnych doświadczeniach związanych z otrzymaniem diagnozy i procesem leczenia" - wyjaśniają specjaliści Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W Polsce w ramach programu EU Navigate zatrudnieni nawigatorzy otrzymali już odpowiednie przygotowanie - ukończyli specjalistyczne szkolenie, a obecnie uczestniczą w regularnych treningach z zakresu psychologii i pracy z pacjentami onkologicznymi.

Teraz odbywa się rekrutacja pacjentów z chorobą nowotworu oraz ich opiekunów. Jeśli chodzi o pacjenta, to warunkiem przystąpienia do programu jest aktywna diagnoza choroby nowotworowej i ukończenie co najmniej 70 lat. Do programu mogą przystąpić też opiekunowie chorych, np. członkowie rodzin, wszystkie te osoby, które bezpłatnie pomagają im w czynnościach codziennych przynajmniej raz w tygodniu. Obecność opiekuna nie jest jednak warunkiem koniecznym wzięcia udziału w projekcie.

Pierwsza tura rekrutacji potrwa do końca czerwca 2024 r. Osoby zainteresowane mogą się zgłosić do Pracowni Badań nad Starzejącym się Społeczeństwem CM UJ pod numerem 502 186 434 w godzinach 7:30 - 15:30 lub na adres e-mail pbss@uj.edu.pl.

Projekt realizowany jest we współpracy z Narodowym Instytutem Onkologii, Szpitalem Uniwersyteckim w Krakowie oraz Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Krakowie. Jest on próbą zwiększenia pomocy dla osób starszych zmagających się z chorobami nowotworowymi, coraz częściej występującymi w starzejących się społeczeństwach krajów najbardziej rozwiniętych.

Osoby starsze są najbardziej narażone na choroby nowotworowe, które można coraz skuteczniej leczyć dzięki postępowi medycyny w zakresie nowoczesnych i zaawansowanych terapii. Zmieniło to sytuację pacjentów onkologicznych, gdyż choroby te coraz częściej przestają być śmiertelne i stają się przewlekle, czyli takie które można kontrolować przez wiele lat. To jednak przed osobami starszymi i ich opiekunami stawia nowe wymagania.

Specjaliści Pracowni Badań nad Starzejącym się Społeczeństwem CM UJ zwracają uwagę, że choroba nowotworowa w podeszłym wieku, prócz powodowania zaburzeń zdrowia w postaci uciążliwych objawów i ograniczeń fizycznych, zwykle niekorzystnie wpływa na sferę emocjonalną i społeczną oraz na codzienne funkcjonowanie pacjentów.

"Ponadto starszy wiek wiąże się ze zwiększonym ryzykiem ubóstwa, izolacji społecznej i minimalnym wsparciem społecznym. Osoby starsze i ich opiekunowie często nie są świadome usług zdrowotnych i socjalnych, dostępnych dla nich w ich środowisku społecznym i miejscu zamieszkania, co przyczynia się do powstawania nierówności w dostępie do opieki" - podkreślają krakowscy eksperci.

Przekonują, że potrzebne jest innowacyjne podejście do opieki onkologicznej nad populacją starszych pacjentów. Uważają, że projektowanie rozwiązań w zakresie modeli opieki onkologicznej powinno uwzględniać zarówno specyfikę obecnie funkcjonujących świadczeń zdrowotnych, jak i proponować szersze, skoncentrowane na pacjentach i ich potrzebach podejście.

Temu służy projekt EU Navigate, wykorzystujący program NavCare©, przetłumaczony na sześć języków i zaadaptowany do realizacji w Belgii, Holandii, Irlandii, Polsce, Portugalii i we Włoszech oraz dostosowany do specyficznych warunków w tych krajach. Następnie zmodyfikowany program nawigacji pacjenta pod nazwą NavCare-EU będzie podlegał ewaluacji pod względem efektywności kosztowej i poprawy jakości życia pacjentów i ich opiekunów rodzinnych.

"W Polsce wychodzi on naprzeciw inicjatywom ustawodawczym wprowadzając nową funkcję (a potencjalnie zawód) nawigatora, który ma uzupełniać zadania, istniejącego już w systemie opieki zdrowotnej, koordynatora onkologicznego wspierając pacjenta w zakresie potrzeb psychospołecznych" - zaznaczają specjaliści Pracowni Badań nad Starzejącym się Społeczeństwem CM UJ.

Wyjaśniają, że rolę nawigatora mogą pełnić specjaliści z zakresu opieki zdrowotnej i społecznej lub ochotnicy. Pielęgniarki, pracownicy opieki społecznej lub wolontariusze po odpowiednim przeszkoleniu wspierają pacjenta, pomagają umówić wizyty czy zorganizować transport. W zależności od posiadanych kompetencji, nawigator może też pomagać w sprawach administracyjnych czy w wyjaśnianiu informacji medycznych. Nawigator jest więc widziany jako proaktywny reprezentant pacjenta, którego działania mogą z jednej strony zwiększać dostępność usług medycznych i zmniejszać poczucie lęku pacjenta, co jest szczególnie ważne w przypadku starszej grupy osób chorujących. (PAP)

Zbigniew Wojtasiński

zbw/ zan/