W rozmowie z PAP Wieczorek powiedział, że program restrukturyzacji NCBR jest wdrażany i Centrum od nowego roku będzie funkcjonowało w nieco innej strukturze. Poprawiona zostanie transparentność zarówno procedur, jak i procesu oceniania przez ekspertów instytucji wniosków o dofinansowanie. Przeprowadzona zostanie też cyfryzacja NCBR, co ułatwi kontrolę nad jego pracami. „Ku naszemu zdziwieniu proces cyfryzacji NCBR nigdy nie został przeprowadzony, więc tutaj także musimy postawić na jasne i klarowne procedury” – powiedział PAP szef resortu.

Dodał, że KE otrzymała program naprawczy i została poinformowana, jakie działania podjęły polskie władze, by zapewnić uczciwe i przejrzyste rozdysponowywanie środków przez NCBR. Minister przyznał, że zdaje sobie sprawę, iż przywracanie wiarygodności instytucji oskarżonej o nieprawidłowości w wydatkowaniu unijnych środków potrwa. „Musimy przywrócić zaufanie unijnych instytucji do polskiego rządu i polskich instytucji, także naukowych” – zaznaczył.

Minister powiedział, że resort będzie też musiał podjąć decyzję co do roli, jaką powinno pełnić NCBR. „Nie ukrywam, że wspólnie z Radą NCBR będziemy dyskutowali o tym, jak rozdysponować dostępne środki w 2025 r. Przyznam szczerze, że jestem zwolennikiem tego, żeby badaniami podstawowymi zajmowało się Narodowe Centrum Nauki (NCN), natomiast NCBR był raczej instytucją, która będzie wspomagała start-upy, wdrażała wyniki ich badań oraz wspierała podmioty naukowe i badawcze, ale także komercyjne w ich wdrażaniu. Myślę, że to zostanie uwzględnione w tej strategii NCBR, która jest aktualnie wdrażana” – powiedział PAP minister.

O problemach NCBR zrobiło się głośno w październiku 2023 r., gdy NIK w raporcie stwierdziła liczne nieprawidłowości w przygotowaniu i organizacji naboru wniosków o dofinansowanie w konkursie Szybka Ścieżka – Innowacje Cyfrowe, a także na etapie wyboru projektów. Wykryte nieprawidłowości wskazywały też na możliwość korupcji, a ponieważ dotyczyły wydatkowania środków UE, sprawą zajął się również Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF).

Po zawiadomieniu NIK nieprawidłowościami w NCBR zajęła się polska prokuratura, która w marcu ub.r. wszczęła śledztwo w tej sprawie. W tym samym miesiącu Centralne Biuro Śledcze Policji zatrzymało Krzysztofa B., byłego prezesa spółki NCBR Investment Fund, podejrzanego o udział w zorganizowanej grupie przestępczej wyłudzającej środki unijne, wyłudzenie ok. 8 mln zł oraz pranie brudnych pieniędzy. Latem prokuratorzy przedstawili zarzuty trzem kolejnym podejrzanym – byłej zastępczyni dyrektora NCBR oraz współpracującym z Centrum przedsiębiorcom. Zarzucono im m.in. udział w zorganizowanej grupie przestępczej, przyjmowanie korzyści majątkowych i osobistych oraz oszustwa na szkodę instytucji.

Działania podjął również resort nauki, który w lutym złożył wniosek do Krajowej Administracji Skarbowej o kontrolę w NCBR. Na początku marca przywrócono też ustawowy nadzór ministra nauki nad tą instytucją; wcześniej przez niemal rok sprawował go minister rozwoju.

Ponadto ministerstwo nauki zobowiązało się w Brukseli do kontroli 2400 programów, które dostały dofinansowanie w konkursach NCBR. W przeciwnym razie Polsce groziłaby utrata nawet miliarda złotych z funduszy unijnych.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju to agencja rządowa powołana do realizacji zadań z zakresu polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa. Na wsparcie prac badawczo-rozwojowych w polskich przedsiębiorstwach w ciągu 15 lat wydała ok. 70 mld zł.

W piątek w Brukseli Wieczorek weźmie udział w posiedzeniu unijnych ministrów odpowiedzialnych za badania naukowe.

Z Brukseli Jowita Kiwnik Pargana (PAP)

Nauka w Polsce

jowi/ akl/ wus/