Jak wykazały liczne wcześniejsze badania, praca na nocną zmianę wiąże się z poważnymi zagrożeniami dla zdrowia, w tym dla serca.

Nowe badanie (https://doi.org/10.1038/s41467-025-57846-y) przeprowadzili amerykańscy naukowcy z Mass General Brigham (związanej z Harvard Medical School instytucji medycznej, w skład której wchodzą między innymi Massachusetts General Hospital oraz Brigham and Women's Hospital) we współpracy z brytyjskim University of Southampton.

Badania na zwierzętach wykazały, że dostosowanie czasu posiłków do wewnętrznego zegara biologicznego może zmniejszyć ryzyko dla zdrowia związane z pozostawaniem w stanie czuwania w typowym czasie odpoczynku, co skłoniło naukowców do przetestowania tej koncepcji na ludziach.

Do dwutygodniowego badania stacjonarnego w Brigham and Women’s Center for Clinical Investigation zaangażowano 20 młodych zdrowych uczestników. Osoby te nie miały dostępu do okien, zegarków ani urządzeń elektronicznych, które mogłyby wskazać czas ich zegarom biologicznym. Wpływ rozregulowania rytmu dobowego można było określić porównując, jak zmieniły się funkcje ich organizmu przed i po symulowanej pracy nocnej.

„Nasze wcześniejsze badania wykazały, że rozbieżność rytmu dobowego – błędne dopasowanie naszego cyklu behawioralnego do wewnętrznego zegara biologicznego - zwiększa czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego” – powiedział starszy autor, profesor Frank A.J.L. Scheer, dyrektor Medical Chronobiology Program w Brigham and Women’s Hospital. „Chcieliśmy zrozumieć, co można zrobić, aby zmniejszyć to ryzyko, a nasze nowe badania sugerują, że może to być czas spożywania posiłków” - dodał.

„Nasze badanie kontrolowało każdy możliwy do wyobrażenia czynnik, który mógłby wpłynąć na wyniki, więc możemy powiedzieć, że to wpływ pory jedzenia napędza zmiany czynników ryzyka sercowo-naczyniowego” — powiedziała dr Sarah Chellappa, adiunkt na University of Southampton i główna autorka artykułu.

Uczestnicy badania w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych przestrzegali „stałego rutynowego protokołu”, który pozwalał oddzielić wpływ rytmów dobowych od efektów środowiska i zachowań (np. sen/czuwanie, wzorce światła/ciemności). Zgodnie z tym protokołem uczestnicy nie spali przez 32 godziny w słabo oświetlonym otoczeniu, utrzymując stałą postawę ciała i co godzinę jedząc identyczne przekąski.

Następnie brali udział w symulowanej pracy nocnej i przydzielono im jedzenie w nocy (jak w przypadku większości pracowników nocnych) lub tylko w ciągu dnia. Na koniec uczestnicy przestrzegali innego stałego protokołu rutynowego, aby przetestować skutki symulowanej pracy nocnej. Co ważne, obie grupy miały identyczny harmonogram drzemek, a zatem wszelkie różnice między grupami nie wynikały z różnic w harmonogramie snu.

Naukowcy zbadali wpływ czasu posiłków oraz symulowanej nocnej zmiany na czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego uczestników. Mierzono różne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym markery autonomicznego układu nerwowego, poziom inhibitora aktywatora plazminogenu-1 (który zwiększa ryzyko zakrzepów krwi) oraz ciśnienie krwi.

Jak się okazało, czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego wzrosły po symulowanej pracy nocnej w porównaniu do wartości wyjściowych u uczestników, którzy mieli zaplanowane posiłki w ciągu dnia i nocy. Natomiast czynniki ryzyka pozostały takie same u tych uczestników badania, którzy jedli tylko w ciągu dnia, chociaż obie grupy jadły to samo i w takich samych ilościach.

Badana grupa była niewielka (co typowe dla tak wysoce kontrolowanych i intensywnych randomizowanych badań kontrolowanych). Ponadto badanie trwało tylko dwa tygodnie, zatem może nie odzwierciedlać przewlekłych ryzyk związanych z jedzeniem w nocy w porównaniu do jedzenia w ciągu dnia.

Chociaż do wykazania długoterminowych skutków zdrowotnych jedzenia w nocy konieczne są dalsze badania, Scheer i Chellappa stwierdzili, że wyniki są „obiecujące” i sugerują, że ludzie mogliby poprawić swoje zdrowie, dostosowując czas jedzenia.

Jak podkreślają autorzy, unikanie lub ograniczanie jedzenia w godzinach nocnych może być korzystne dla pracowników nocnych, osób cierpiących na bezsenność lub zaburzenia snu i czuwania, osób o zmiennych cyklach snu i czuwania oraz tych, którzy często podróżują zmieniając strefy czasowe.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/