Europejskie Dni Archeologii (EDA) to cykliczna impreza, zainicjowana przez francuski Narodowy Instytut Archeologicznych Badań Ratowniczych (Inrap). Od 2010 r. organizowano je tylko we Francji, a od 2019 r. - w całej Europie. W ramach EDA co roku - w trzeci weekend czerwca - odbywa się ponad 1000 wydarzeń. W organizację włączają się niezależni archeolodzy, instytucje badawcze, uniwersytety, muzea, laboratoria, stowarzyszenia, archiwa i władze lokalne.

Również w Polsce przybywa atrakcji z okazji EDA. Tegoroczna edycja wpisuje się w jubileusz 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego, dlatego jako miejsce inauguracji EDA wybrano Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy (Wielkopolskie). Ostrów Lednicki to pomnik historii i jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych w kraju. Relikty wczesnopiastowskiego grodu i zespołu pałacowo-sakralnego wiązane są przez wielu badaczy z chrztem Mieszka I. Stanowią one kluczowy punkt opowieści o narodzinach polskiej państwowości.

W Muzeum Archeologicznym w Biskupinie (woj. kujawsko-pomorskie) odbędą się pogadanki o łucznictwie, rogownictwie i dziejach pieniądza. Na rekonstrukcji pierwszego wykopu archeologicznego w dzisiejszej osadzie obronnej na półwyspie archeolodzy opowiedzą o historii badań tego miejsca. Zwiedzanie z przewodnikiem wymaga wcześniejszego zapisania się, na chętnych czekają warsztaty lepienia z gliny.

W Warszawie atrakcje przygotowały m.in. Muzeum Łazienki Królewskie, gdzie można wziąć udział w warsztatach, w poszukiwaniu (przy pomocy georadaru) architektonicznych pozostałości czy obejrzeć wystawę plenerową "Podziemne tajemnice Łazienek Królewskich". Z kolei Zamek Królewski proponuje młodzieży szkolnej warsztaty pt. "Dokumentujemy zabytki", pokazujące możliwość wykorzystania nowoczesnych technologii pomiarowych w inwentaryzacji i dokumentowaniu zabytkowych obiektów. A w sobotę na bródnowskim Grodzisku odbędzie się piknik archeologiczny z wykładami i warsztatami z archeologii eksperymentalnej. Grupa rekonstrukcyjna przedstawi inscenizacje historyczne, pozwalające obserwować dawne życie i obyczaje.

W Radomiu Muzeum im. J. Malczewskiego przygotowało wystawy, sesje naukowe, warsztaty archeologiczne oraz pikniki prezentujące bogactwo dziedzictwa archeologicznego. Podczas trzydniowej imprezy będzie można m.in. obejrzeć wystawę "Archeo-Świat", która przystępnie opowiada o archeologii jako nauce i prezentuje najciekawsze zabytki archeologiczne odkryte w okolicach Radomia.

Muzeum Okręgowe w Sieradzu (Łódzkie) organizuje w piątek warsztaty dla dzieci "Co każdy powinien wiedzieć o archeologii?". Dorośli będą mogli wysłuchać wykładów, np. Jakuba Sobki - o "Początku końca niszczenia dziedzictwa. Wprowadzenie do tematyki badań nieinwazyjnych w archeologii", Karoliny Gawlik-Bąkowicz - o "Archeologii na manowcach, czyli o poszukiwaniach zabytków", i dr. Marka Urbańskiego - o archeologii ziemi sieradzkiej.

Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi zaprosi w sobotę na IV Rekonstrukcję Historyczną w Tumie "Pogoń za Koroną". W związku z przypadającą w tym roku rocznicą koronacji Bolesława Chrobrego wydarzenie będzie przybliżać realia życia w XI w.; będzie m.in. turniej rycerski, pokaz jazdy konnej, mody, inscenizacja historyczna "Pogoń za Koroną", koncert muzyki dawnej, warsztaty tańca.

W poniedziałek można będzie zwiedzić zamek w Łowiczu w towarzystwie przewodnika; o godz. 11 zaplanowano spacer ul. Podrzeczną, połączony z prezentacją historycznego układu urbanistycznego miasta, a potem zwiedzanie krypt łowickiej katedry z prelekcją na temat prowadzonych tam badań archeologicznych.

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie zaprasza na niedzielną prelekcję dr. hab. Mirosława Hoffmanna o badaniach archeologicznych nekropolii kurhanowej w Bukwałdzie. Na cmentarzysko z wczesnej epoki żelaza natrafiono tam w latach 70. XIX w., w związku z planowaną budową linii kolejowej Olsztyn-Braniewo. Badania tego miejsca trwają do dziś. Jeden z kurhanów o średnicy 19 m i wysokości do 2,4 m jest największym takim obiektem na Pojezierzu Olsztyńskim. W sobotę w oddziałach tego regionalnego muzeum - tj. Muzeum Prus Górnych w Morągu, Muzeum w Mrągowie i Muzeum Mazurskim w Szczytnie - będzie można uczestniczyć m.in. w oprowadzaniu kuratorskim po wystawach.

W piątek na Zamku Biskupim w Lidzbarku Warmińskim odbędą się warsztaty garncarskie oraz prezentacja przedstawiająca historię i wyniki badań archeologicznych prowadzonych od 1927 r. w zespole zamkowym.

We Wrocławiu zaplanowano zwiedzanie wystawy "Pobite gary. Ceramika bez tajemnic" w muzeum Dom Archeologów - oddziale Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. To prezentacja unikatowych eksponatów z trzech kontynentów, obejmująca zabytki liczące kilka tysięcy lat. Oprócz tego odbędą się wykłady oraz warsztaty.

Ciekawe wydarzenia odbędą się także w Głogowie, Wałbrzychu, Jeleniej Górze czy Zgorzelcu. Będą to m.in. wykłady, prowadzone przez archeologów związanych z jednostkami muzealnymi lub instytutami badawczymi oraz pikniki archeologiczne. Np. w Zgorzelcu podczas pikniku będzie można zobaczyć inscenizacje chrztu Mieszka I czy koronacji Bolesława Chrobrego.

W woj. pomorskim przygotowano m.in. prezentacje i wystąpienia popularnonaukowe w Gniewie w oddziale Muzeum Archeologicznego. "W piątek można posłuchać wystąpień popularnonaukowych, poświęconych głównie badaniom archeologicznym na Kociewiu, ale także tematom ogólniejszym, takim jak współpraca archeologów z antropologami" - powiedział kierownik działu promocji muzeum Marcin Fedoruk. W sobotę odbędą się atrakcje rodzinne i plenerowe, m.in. warsztaty, spektakl historyczny, spacer z przewodnikiem po zabytkowym Gniewie. "Będzie można liznąć archeologii przy okazji zabawy i aktywnego spędzania czasu" - dodał.

Fedoruk zauważa, że wiele osób interesuje się odkryciami archeologicznymi. "Niejeden i niejedna marzyli kiedyś o tym, żeby zostać archeologiem. Dzięki EDA ludzie niezwiązani zawodowo z archeologią mogą lepiej poznać tę naukę" - stwierdził. Jego zdaniem spotkania z archeologami stanowią okazję do rozmów i odkrywania tajników pracy w terenie, czyli na wykopaliskach. "Z kolei miłośnicy historii i lokalni patrioci mogą dowiedzieć się sporo o przeszłości regionu, czerpiąc wiedzę z wyników badań archeologicznych" - dodał.

W Bielsku-Białej atrakcje przygotowało Muzeum Historyczne. W sobotnie południe odbędą się zajęcia terenowe, prezentujące aktualny stanu badań archeologicznych dwóch najcenniejszych obiektów kulturowych Starego Bielska: grodziska i XIV-w. kościoła św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Poprowadzą je Bożena i Bogusław Chorążowie. W niedzielne południe Cezary Namirski na zamku książąt Sułkowskich wygłosi wykład, w którym przybliży nieinwazyjne metody badań archeologicznych. Pozwalają one identyfikować stanowiska archeologiczne oraz rekonstruować elementy dawnych krajobrazów.

Na terenie dawnego grodu słowiańskiego w Żmijowiskach (Lubelskie) odbędzie się impreza historyczna dla rodzin. W programie m.in. warsztaty z łucznictwa, biżuterii, ceramiki, a także spacer z ornitologiem, oprowadzanie z przewodnikiem i ognisko - wymieniła Milena Jóźwik z Muzeum Dawnych Słowian, które jest oddziałem Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym. Warsztaty odbędą się w niedzielę w godz. 10-16.

W bazie archeologicznej w Chodliku (Lubelskie), gdzie we wczesnym średniowieczu mieściło się słowiańskie grodzisko, odbędzie się IV Przegląd Filmów Archeologicznych. "Pokażemy profesjonalne i amatorskie produkcje dotyczące tematyki archeologicznej, z naciskiem na okres wczesnego średniowiecza i początki państwa polskiego. W trakcie pokazów zaprezentujemy również referat na temat ostatnich wyników badań w Chodliku i obrządku pogrzebowego Słowian" – zapowiedział dr Łukasz Miechowicz z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Przegląd odbędzie się w sobotę w godz. 12-19.

Na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze (Lubelskie) w niedzielę o godz. 12 rozpocznie się spacer historyczny z prezentacją najważniejszych odkryć archeologicznych. „W wyniku badań odkryto ślady po najważniejszych obiektach poobozowych, a zwłaszcza fundamenty komór gazowych, przebieg drogi, którą SS-mani prowadzili ofiary na śmierć, czy miejsce wybuchu powstania więźniów z 14 października 1943 r.” – powiedziała rzecznik Państwowego Muzeum na Majdanku Agnieszka Kowalczyk-Nowak. Po spacerze uczestnicy zobaczą wystawę, która przedstawia historię obozu oraz dokumentuje mechanizmy zbrodni ludobójstwa.

W Muzeum Narodowym w Lublinie od piątku do niedzieli zaplanowano m.in. oprowadzanie kuratorskie po stałej wystawie archeologicznej, warsztaty jubilerskie dla rodzin z dziećmi i spacer po miejscach najciekawszych odkryć archeologicznych w mieście.

Na Podkarpaciu pięć instytucji przygotowało wystawy, wykłady, spacery z przewodnikami, pikniki oraz warsztaty. W Skansenie Archeologicznym w Trzcinicy będzie m.in. spotkanie z Janem Garncarskim, twórcą Karpackiej Troi, który prowadził badania na tym terenie. W programie są też zajęcia dla dzieci w specjalnie przygotowanym na te okazję wykopie archeologicznym. W Regionalnej Składnicy Zabytków Archeologicznych w Zgłobniu, czyli oddziale rzeszowskiego Muzeum Okręgowego, będzie wystawa najciekawszych eksponatów znalezionych na terenie gminy Boguchwała. Oprócz tego - prezentacja przedmiotów codziennego użytku z epoki żelaza, broni i uzbrojenia, ozdób i technik jubilerskich metali kolorowych; będzie można również zobaczyć, jak wygląda proces wytwarzania monet, przędzy wełnianej i lnianej oraz co można utkać na igle.

Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej proponuje sesję popularno-naukową poświęconą jednemu z najważniejszych tamtejszych odkryć archeologicznych – cmentarzysku staromadziarskiemu. Zespół specjalistów z dziedziny archeologii, geomorfologii oraz genetyki przypomni starsze oraz zaprezentuje najnowsze wyniki badań interdyscyplinarnych tego stanowiska. Będzie też popołudniowy spacer szlakiem najciekawszych zabytków Przemyśla. Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsetticch powróci do początków kształtowania się pogranicza polsko-ruskiego w średniowieczu. Będzie można zobaczyć również najnowsze znaleziska średniowiecznych toporów z okolic Jarosławia i wybrać się na spacer z przewodnikiem po jarosławskiej starówce.

Z kolei Muzeum Kresów w Lubaczowie zachęca m.in. do udziału w historycznej grze fabularnej, która przeniesie uczestników do początków XVI wieku, aby śledzić przygotowania do ślubu Piotra Chodeckiego – brata Stanisława Chodeckiego, marszałka wielkiego koronnego i starosty lubaczowskiego. Będą też warsztaty z tworzenia insygniów królewskich oraz zajęcia z kaligrafii, zwiedzanie cerkwi w Nowym Bruśnie i spacer ścieżką edukacyjną prowadzącą przez miejsca związane z tradycją kamieniarstwa bruśnieńskiego.

W woj. lubuskim w obchody EDA włączyło się Muzeum Twierdzy Kostrzyn nad Odrą. Jak przekazał PAP tamtejszy specjalista ds. archeologii Krzysztof Socha, w piątek na muzealnym kanale YouTube zaplanowano premierę krótkiego dokumentu pt. "Gdzie ziemia garnki rodzi", zrealizowanego podczas badań archeologicznych w Górzycy. Jego autorem jest Paweł Ilnicki z High Point Studio z Nowej Soli. W weekend (14-15 czerwca) można nieodpłatnie zwiedzić wystawę pt. "Gdzie ziemia garnki rodzi… Górzyca przed powstaniem diecezji lubuskiej" w Bramie Berlińskiej kostrzyńskiej twierdzy. "To nie tylko zbiór unikalnych przedmiotów, ale przede wszystkim opowieść o ludziach, którzy żyli na tych ziemiach tysiące lat temu. Zachęcamy do jej odwiedzenia i odkrycia fascynujących historii zaklętych w glinie" – powiedział PAP Socha.

Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze z siedzibą w Świdnicy przygotowało warsztaty dla dzieci pn. "Odkrywcy przeszłości". Odbędą się one w parku muzealnym, w piątek (13 czerwca) w godzinach 9-13. Pracownicy muzeum przybliżą najmłodszym warsztat pracy archeologa, pokażą, jak wyglądają badania terowe oraz to, co się dzieje z zabytkami po ich odnalezieniu. "Uczestnicy warsztatów będą mogli podejrzeć pracę archeologa od kuchni, dowiedzą się również, czym jest archeologia doświadczalna i jaki sposób pomaga ona naukowcom w odkrywaniu i rekonstrukcji przeszłości człowieka" – powiedziała Aneta Bogacka z działu edukacji i promocji muzeum w Świdnicy.

W Rezerwacie Archeologicznym w Kaliszu-Zawodziu (Wielkopolska) będzie można porozmawiać z ekspertami, zobaczyć, jak zmienia się współczesna archeologia i zwiedzić średniowieczny gród. W sobotę i niedzielę z mieszkańcami spotkają się dwaj archeolodzy - Mateusz Romański, kurator zbiorów Działu Archeologii Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej i Wojciech Rutkowski z Uniwersytetu Łódzkiego. Pierwszy opowie zwiedzającym o archeologii podwodnej. Słuchacze będą mogli poznać metody badań pod wodą, zobaczyć wykorzystywany sprzęt i dowiedzieć się, jak badania podwodne uzupełniają archeologię lądową. Zaś Wojciech Rutkowski wygłosi dwie prelekcje nt. kultury przeworskiej w środkowej Polsce i wschodniej Wielkopolsce oraz o metalurgii kultury przeworskiej w okresie rzymskim.

Cykl wydarzeń popularyzujących badania archeologiczne i historię regionu organizuje Dział Archeologii Muzeum Śląskiego w Katowicach. W piątek w Katowicach zaplanowano projekcję filmu o osadzie sprzed 3700 lat w Maszkowicach, oprowadzanie kuratorskie po wystawie "Góra Zyndrama" oraz zwiedzanie pracowni archeologicznych muzeum. Równolegle w Wojkowicach trwają prace wykopaliskowe na stanowisku osady kultury przeworskiej z III-IV wieku, z możliwością obserwacji prac archeologów. W weekend (14–15 czerwca) Muzeum Śląskie zaprasza na pokazy "archeologii od kuchni" – prezentacje codziennej pracy archeologów przy opracowywaniu zabytków z wykopalisk, w tym materiałów z celtyckiej osady w Samborowicach.

W Muzeum Górnośląskim w Bytomiu 14 czerwca odbędzie się wykład "Władza i boskość w insygniach władzy świata starożytnego (cz. I)" oraz "Korony władców Europy i chrześcijańskiego Wschodu – od rytuału do legendy (cz. II)". Wykład prowadzą dr Jarosław Święcicki i dr Ewelina Imiołczyk. Tematyka wykładu obejmuje insygnia władzy w kulturach starożytnych, takich jak Egipt, Mezopotamia, Nubia, Persja, Grecja i Rzym, a także średniowieczne symbole władzy w Europie i na chrześcijańskim Wschodzie.

Po wykładzie zaplanowano warsztaty rodzinne "Zrób swoją koronę – insygnium twojej mocy". Uczestnicy będą mogli własnoręcznie wykonać replikę insygniów władzy: koronę Chrobrego, diadem z epoki brązu z Przeczyc, tiarę mezopotamską z rogami oraz zaprojektować własną koronę i herb.

Muzeum Podlaskie zaprasza w weekend do dwóch miejscowości - Podsupraśl i Tykocin. W sobotę z Podsupraśli wyruszy spacer terenowy doliną Supraśli do jednego z najstarszych miejsc obrzędowych północno-wschodniej Polski z archeologiem Adamem Wawrusiewiczem. Muzeum przypomina, że kilka lat temu, na jednej z niewielkich wysp mineralnych ulokowanych pośrodku doliny Supraśli doszło do odkryć, które odmieniły postrzeganie przeszłości. Znaleziono tam przedmioty sprzed ok. 4,5 tys. lat - kamienne sztylety, krzemienne groty strzał, ozdoby bursztynowe, fragmenty naczyń czy symboliczne zawieszki należące do ludności, która przywędrowała doliną rzeki, a pochodziła z odległych terenów Zachodniej i Południowo-Zachodniej Europy.

Natomiast w Tykocinie miejscowy oddział Muzeum Podlaskiego zaprasza na dwa wydarzenia. W sobotę będzie to wykład o późnośredniowiecznym klasztorze bernardynów fundacji Marcina Gasztołda. Podczas wykładu zostaną przybliżone archeologiczne badania nieinwazyjne, które umożliwiły odtworzenie przybliżonych wymiarów czterech skrzydeł klasztoru. Jak podkreśla muzeum, klasztor ten był pierwszym obiektem murowanym w Tykocinie, trzecim klasztorem zakonu franciszkanów obserwantów w Wielkim Księstwie Litewskim. Drugie wydarzenie - w niedzielę - to spacer archeologiczny po Tykocinie, jednym z najważniejszych ośrodków miejskich - jak pisze muzeum - dziedzictwa archeologicznego dzisiejszego Podlasia.

Wykaz wydarzeń w ramach EDA można sprawdzić na stronie.  (PAP)

zan/ ilp/ agm/ mbo/ pdo/ pm/ szf/ mmd/ bak/ jms/ swi/ pin/ al/ bar/