Na Ostrowie Lednickim mieścił się niegdyś jeden z najważniejszych grodów państwa Piastów. Na terenie dzisiejszego grodziska znajdują się m.in. pozostałości potężnych wałów obronnych i pałacu książęcego z kaplicą, w której odkryto baseny chrzcielne.

W czasie czwartkowej konferencji naukowcy poinformowali, że znalezisko wydobyto z jeziora w ubiegłym roku. Przed prezentacją artefakt musiał zostać przebadany i poddany - wymagającej dużo czasu i jeszcze niezakończonej - konserwacji. Znalezisko to dębowa belka o zachowanej długości 1,34 m i średnicy kilkunastu centymetrów. Na przedmiocie odkryto wyobrażenie ludzkiej twarzy, które łączy cechy płaskorzeźby i rzeźby pełnoplastycznej. Czoło podkreśla od góry precyzyjnie wykonana łukowata żłobina, nadająca wyobrażeniu kształt owalu o wymiarach około 13,5 na 10 cm.

Dyrektor Centrum Archeologii Podwodnej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu dr hab., prof. UMK Andrzej Pydyn zaznaczył, że prace prowadzone od ponad 40 lat w rejonie piastowskiego grodu na Ostrowie Lednickim to najdłuższe tego typu prace archeologiczne w naszym kraju.

Mówiąc o najnowszych badaniach wskazał, że przed czterema laty, w czasie wyjątkowo suchego lata i co za tym idzie niskiego poziomu lustra wody w jeziorze, naukowcy zauważyli w strefie brzegowej drewniane elementy. Badacze postanowili je sprawdzić.

- To przerosło nasze oczekiwania. Projekt trwał ponad 4 lata. Udało nam się odkryć pozostałości umocnień, czy wałów obronnych, które w wyniku skomplikowanych procesów geologicznych zawaliły się - powiedział.

Wyjaśnił, że kończąc eksplorację znaleziska, badacze natrafili na drewniany element, który okazał się hakiem, czyli spinającą skrzynię wałów część, która zapobiegała rozsuwaniu się ścian konstrukcji pod naporem wypełniającego ją materiału. Tego typu elementy były już znajdowane w innych piastowskich grodach, np. w Poznaniu czy Gnieźnie.

- To, co nas zaskoczyło, to twarz. Twarz, która prawdopodobnie wiąże się ze strefą symboliczną, duchową budowniczych, a przede wszystkim mieszkańców tego grodu - zaznaczył naukowiec.

Badacze są przekonani, że odkryty ozdobny element nie jest efektem swobodnej działalności cieśli. Podkreślają, że tego typu wielkoskalowych przedstawień ludzi czy tworów podobnych do ludzi z okresu wczesnego średniowiecza na obszarze Słowiańszczyzny odkryto bardzo niewiele. Według badań dendrochronologicznych drzewo wykorzystane do stworzenia artefaktu ścięto w 967 r. z marginesem siedmiu lat wstecz lub ośmiu lat po tej dacie.

Konrad Lewek z Centrum Archeologii Podwodnej podkreślając wyjątkowość znaleziska zaznaczył, iż badacze przyjęli, że owa twarz najprawdopodobniej jest wyobrażeniem postaci ze świata duchowego. Dodał przy tym, że tego typu sztuka mogła być bardziej popularna w świecie ówczesnych Słowian, niż wskazują na to dotychczasowe, nieliczne odkrycia archeologiczne.

W ocenie badaczy odnalezione wyobrażenie twarzy swoją stylistyką nawiązuje do niewielkich drewnianych figurek z antropomorficznymi przedstawieniami. Element z jeziora może przypominać artefakty odnalezione na Wolinie, w tym wyobrażenie czterotwarzowe. Naukowcy nie wykluczają, że znalezisko z Lednicy może nawiązywać do wierzeń, według których jeziora zamieszkiwały różne istoty. Odkryta twarz była zwrócona na zewnątrz grodu, w kierunku wody.

W rozmowie z dziennikarzami Konrad Lewek podkreślił, że jest to pierwsze tego typu znalezisko datowane na okres wczesnego średniowiecza odkryte w naszej części Europy.

Dodał, że dotychczas znalezione drewniane elementy nasypu wału były na tyle zniszczone, że jeżeli zawierały na sobie jakieś rzeźbione elementy, to stały się one niewidoczne. Wskazał przy tym, że od 2000 r. archeologowie odkryli w Lednicy łącznie cztery haki, ale tylko na jednym znaleziono przedstawienie twarzy.

Dyrektor Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy dr Andrzej Kowalczyk ocenił, że po odpowiedniej konserwacji znalezionego elementu, w drugiej połowie przyszłego roku, eksponat zostanie zaprezentowany odwiedzającym placówkę. Najpierw jednak, przedmiot musi uzyskać odpowiednią wilgotność, tak by uniknąć pękania drewna.

Na przełomie lat 50. i 60. XX w. badacze zlokalizowali w Jeziorze Lednica relikty mostu zachodniego łączącego Ostrów Lednicki z lądem. Odkryto wówczas także m.in. średniowieczną broń. Od 1982 r. naukowcy z Centrum Archeologii Podwodnej UMK w Toruniu eksplorują dno jeziora w pobliżu dawnego grodu piastowskiego.(PAP)

Nauka w Polsce

szk/ agt/