Imponujące pierścienie wokół tarczy planety to najbardziej charakterystyczna cecha Saturna. Widać je, gdy na planetę spojrzymy przez teleskop. Jednak jeśli ktoś uczynił to w niedzielę 23 listopada, to pierścieni nie zobaczył. W praktyce pierścienie będzie bardzo trudno dostrzec również w kilku kolejnych dniach. To, co możemy zamiast tego zobaczyć, to będzie ich cień rzucany na tarczę Saturna.

Fizycznie pierścienie nadal istnieją, żadna nagła kosmiczna katastrofa ich nie zniszczyła. Sytuacja wynika z tego, że Ziemia i pierścienie Saturna ustawiły się względem siebie tak, że patrzymy na ich brzeg, a ten jest niezwykle cienki, w wielu miejscach ma nawet zaledwie kilka metrów.

Poprzednia okazja takiego usytuowania pierścieni nastąpiła 23 marca, ale teraz mamy zdecydowanie lepsze warunki do obserwacji tego zjawiska. Natomiast ogólnie Ziemia przechodzi przez płaszczyznę, w której znajdują się pierścienie Saturna co około 13-16 lat. Pierścienie są nachylone pod kątem 26,7 stopnia względem płaszczyzny orbity Saturna. Ich kąt nachylenia względem Ziemi zmienia się z upływem czasu. Następna okazja na widok Saturna bez pierścieni nastąpi w latach 2038-2039.

Natomiast według przewidywań Saturn faktycznie kiedyś utraci pierścienie. Zanikną za 200 milionów lat.

Generalnie pierścieni Saturna nie widać gołym okiem. Przez teleskop pierwszy zobaczył je Galileusz w 1610 roku.

Pierścienie są zbudowane z fragmentów o rozmiarach od mikrometrów do metrów. Mogły powstać we wczesnym etapie formowania się Układu Słonecznego, ale nowsze dane wskazują, że pierścienie są zdecydowanie młodsze. Przykładowo mogły powstać w efekcie kolizji księżyców kilkaset milionów lat temu. Niektóre z pierścieni mogą być skutkiem wyrzucania materii z księżyców Saturna podczas uderzeń meteorytów w ich powierzchnię, albo na skutek działalności kriowulkanicznych gejzerów.

Struktura pierścieni jest bardzo skomplikowana, z wieloma przerwami. Są one bardzo cienkie z boku, ale jednocześnie bardzo szerokie. Dokładne rozmiary pierścieni są różnie podawane; główne pierścienie mają średnicę 280 tysięcy kilometrów, czyli dużo więcej niż planeta (116 460 kilometrów), ale są też pierścienie położone dalej.

Saturn i jego pierścienie były badane z bliska przez sondę kosmiczną Cassini, wysłaną przez NASA w 1997 roku. Sonda była sztucznym satelitą Saturna od 2004 roku do 2017 roku. Na koniec misji celowo skierowano ją w atmosferę planety, aby sonda uległą zniszczeniu i nie groziła rozbiciem w przyszłości o powierzchnię któregoś z księżyców. (PAP)

cza/ zan/