Gala wręczenia nagród odbyła się na Zamku Królewskim.

Nagroda FNP jest przyznawana w czterech kategoriach za szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania, otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju.

Prof. Ewelina Knapska z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN otrzymała Nagrodę FNP w obszarze nauk o życiu i o Ziemi. Doceniono ją za odkrycie neuronalnych mechanizmów wewnątrzgatunkowego i międzygatunkowego przekazywania emocji.

Jako jedna z pierwszych na świecie, opisała zjawisko „emocjonalnego współodczuwania” u zwierząt laboratoryjnych oraz wykazała, że odpowiadają za nie określone obszary w mózgu. Dokonania laureatki nie tylko pozwalają zrozumieć naturę emocji, ale też otwierają nowe kierunki badań nad leczeniem depresji czy wsparciem osób z autyzmem.

- Moje badania należą do podstawowych. Rolą środowiska naukowego, rolą badaczy jest odkrywanie, jak działa świat. Tylko wtedy będzie światem bezpiecznym, przyjaznym kiedy będziemy wiedzieć, jak on działa. To ważne zadanie dla badań podstawowych i nie nie można przecenić ich roli - podkreśliła prof. Knapska.

Prof. Dorota Gryko z Instytutu Chemii Organicznej PAN otrzymała Nagrodę FNP w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie nowatorskich fotochemicznych metod syntezy związków organicznych, stanowiących istotny wkład w rozwój chemii organicznej.

Jej osiągnięcie polega na opracowaniu unikalnych fotokatalizatów, czyli „przyspieszaczy” reakcji chemicznych, zachodzących pod wpływem światła. Badania prowadzone przez prof. Gryko to technologia przyszłości, która może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach gospodarki, m.in. w przemyśle farmaceutycznym, do efektywniejszej produkcji leków.

- Nauka rozwija się dzięki ludziom, dzięki ich wysiłkowi, zaangażowaniu, swobodzie działania i odpowiedniemu finansowaniu. (...) Badania podstawowe są niedoceniane; nie są to badania, które trwają miesiąc czy rok i kończą się z chwilą ukończenia projektu. To proces bardzo długotrwały, ale tylko one zapewniają prawdziwy postęp technologiczny - zaznaczyła prof. Dorota Gryko.

Prof. Wojciech Knap z Instytutu Wysokich Ciśnień PAN i Laboratorium CENTERA w CEZAMAT Politechniki Warszawskiej otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich. Badacza nagrodzono za opracowanie nowych metod detekcji, wzmacniania i generowania fal terahercowych dla ultraszybkiej komunikacji bezprzewodowej.

Badania te pokonują niektóre z dotychczasowych ograniczeń technologicznych w wykorzystaniu fal terahercowych. Otwierają też drogę do użycia ich potencjału m.in. w medycynie, przemyśle i telekomunikacji. Dzięki osiągnięciom prof. Knapa promieniowanie terahercowe zyskuje realne znaczenie aplikacyjne, a Polska jest w ścisłej światowej czołówce badań w tej dziedzinie.

Prof. Knap dziękując za przyznaną nagrodę wspomniał, że podczas swojej kariery naukowej we Francji pracował m.in. mieszanym ośrodku naukowym, stworzonym przez jeden z uniwersytetów i akademię nauk. Dzięki tej współpracy nawet w stosunkowo niewielkiej miejscowości jaką jest Montpellier, powstał ważny ośrodek badań terahercowych. - Namawiam polską naukę, by (...) akademia nauk i uniwersytety jednoczyły się i powstawały struktury organizacyjne, które połączą te dwa potencjały w laboratoria celowe, przynajmniej w tych dziedzinach, w których jest to możliwe - powiedział laureat.

Prof. Anna Matysiak z Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego otrzymała Nagrodę FNP w obszarze nauk humanistycznych i społecznych. Nagrodę przyznano za zidentyfikowanie kluczowych cech rynku i warunków pracy wpływających na dzietność.

Badania laureatki pokazują, że decyzje o macierzyństwie nie są wyłącznie sprawą indywidualnych wyborów, ale odzwierciedlają złożoną sieć powiązań pomiędzy rynkiem pracy, polityką społeczną i kulturą. Jej prace pomagają lepiej zrozumieć, dlaczego w Europie rodzi się coraz mniej dzieci. Pokazują też, co można zrobić, aby wspierać zarówno rodziny, jak i rozwój zawodowy kobiet.

- Kiedy zaczynałam pracę, słyszałam czasem, że badania demograficzne to proste liczenie urodzeń i zgonów. Dziś widzimy, że to badania dużo bardziej skomplikowane, niż mogłoby się wydawać i związane z kluczowymi decyzjami ekonomicznymi, przyszłością rynków pracy, systemów zabezpieczenia społecznego. Kształtują kapitał ludzki, który pozwala społeczeństwom iść naprzód i funkcjonować. Mam nadzieję, że to wyróżnienie wzmocni głos badaczek i badaczy zajmujących się tymi badaniami - podkreśliła laureatka.

Nagrody FNP są przyznawane od 1992 r. Grono laureatów, łącznie z tegorocznymi zdobywcami nagrody, liczy już 125 osób. Wyróżnienie to jest nagrodą indywidualną, przyznawaną przez Radę Fundacji w drodze konkursu. Rada FNP pełni rolę kapituły konkursu i dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów, głównie z zagranicy - oceniających dorobek kandydatów. (PAP)

Nauka w Polsce

ekr/ zan/