Teoretycznie pierwowzorem skomercjalizowanej postaci Mikołaja był Święty Mikołaj, biskup Miry, dobroczyńca ubogich, cudotwórca, patron dzieci, żeglarzy i piekarzy, poważany zarówno przez katolików, jak i prawosławnych. Tak popularny, że włoscy żeglarze wykradli z Miry jego szczątki, by umieścić je w bazylice w Bari.

W praktyce postać pogodnego, brzuchatego mężczyzny z workiem pełnym zabawek, w czerwonym stroju i z długą białą brodą, kierującego saniami zaprzężonymi w renifery - to bardzo luźno związany ze świętym wytwór marketingowy.

Zatrudnianie osób w strojach Mikołajów stało się popularne w wielu krajach; są nawet specjalne szkoły kształcące przyszłych Mikołajów.

Badania, które przeprowadzili miedzy innymi naukowcy z Oregon State University (USA), pokazują, że nawet szczupli i pozbawieni brody mogą odnieść sukces na tym stanowisku (http://dx.doi.org/10.5465/amj.2023.1161).

„Istnieją dość silne oczekiwania społeczne dotyczące wyglądu Mikołaja, ale odkryliśmy, że prawie każdy może nim zostać, jeśli tylko tego pragnie” – powiedziała cytowana w materiałach prasowych Borbala Csillag z Oregon State University, współautorka badania. Naukowcy zauważyli, że osoby odgrywające rolę Mikołaja są bardziej zróżnicowane, niż można by się spodziewać.

Badacze przeprowadzili wywiady i ankiety wśród zawodowych Mikołajów pracujących w USA. Główną autorką badania jest Christina Hymer z University of Tennessee, a współautorką artykułu - Bethany Cockburn z Northern Illinois University.

Csillag i jej współpracownicy szukali tematu, który mogliby wspólnie zbadać na początku pandemii COVID-19. Hymer, która oglądała wiele świątecznych filmów w domu z dzieckiem, zasugerowała, że można by się czegoś dowiedzieć o doświadczeniach zawodowych Mikołajów.

Po ponad 50 wywiadach z zawodowcami i prawie 850 odpowiedziach na ankietę badacze odkryli, że Mikołaje dzielą się na trzy grupy: prototypowi Mikołaje, którzy posiadają większość fizycznych i wewnętrznych cech, kojarzonych ze Świętym Mikołajem; półprototypowi Mikołaje (tylko niektóre, kluczowe cechy); i nieprototypowi, którzy mogą wcale nie przypominać mężczyzny w czerwonym stroju, ale pokonali przeciwności.

Prototypowi Mikołajowie zazwyczaj byli starszymi białymi mężczyznami z brodami i okrągłymi brzuchami. Łączyło ich silne poczucie jedności z powołaniem i przez cały rok żyli swoją tożsamością Mikołaja.

Półprototypowi Mikołajowie znajdowali sposoby na przezwyciężenie dysonansu. Na przykład chudy Mikołaj twierdził, że wraca do zdrowia. Mikołaj, który używał implantu ślimakowego, mówił dzieciom, że to mikrofon dla głównego elfa na Biegunie Północnym.

Nietypowi Mikołaje - kobieta, ortodoksyjny Żyd czy osoba czarnoskóra, zazwyczaj przez cały rok postrzegają siebie jako Mikołaja, wciąż realizując swoje powołanie do tej roli pomimo swoich nietypowych cech.

Afroamerykaninowi powiedziano, że sklep nie jest gotowy na czarnoskórego Mikołaja, ale się nie poddał. Niepełnosprawny fizycznie Mikołaj zinterpretował cechy Mikołaja na nowo, na przykład korzystając ze skutera elektrycznego, aby uczestniczyć w paradzie.

„Nietypowi Mikołaje to pionierzy. Oczekiwania związane z odgrywaniem tej roli mogą wydawać się wykluczające, ale są do pokonania” – wskazała Csillag. Badacze przeprowadzili wywiady tylko z osobami, które z powodzeniem zostały Mikołajami; nadal jednak mogą istnieć osoby, którym mimo pragnień nie udało się tego osiągnąć.

„Nie musisz posiadać »niezbędnych cech«, jak określony wygląd czy cecha charakteru, aby realizować swoje powołanie” – podkreśliła Csillag. „Pomyśl o swoich atrybutach kompleksowo, aby móc zidentyfikować te aspekty roli, które dobrze do niej pasują. Prawdopodobnie znajdziesz cechy, które pasują do tego powołania, nawet jeśli na początku nie są oczywiste” - dodała badaczka.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/