Zielono-brązowa hatteria dorasta do około 60 cm od głowy do końca ogona. Mimo iż wyglądem najbardziej przypomina jaszczurkę, w rzeczywistości reprezentuje odrębną linię ewolucyjną lepidozaurów – sfenodonty, która wyodrębniła się w czasach dinozaurów. Dwa gatunki hatterii są jedynymi współczesnymi przedstawicielami tej grupy.

Niezwykłą cechą hatterii jest obecność oka ciemieniowego, którego funkcja stanowi przedmiot toczących się badań. Naukowcy przypuszczają, że jest wykorzystywane do absorpcji promieni ultrafioletowych dla produkcji witaminy D, jak również określania cyklu światło-ciemność i pomocy w termoregulacji. Tuatara ma też wyjątkowe uzębienie - dwa rzędy zębów w szczęce zachodzą na jeden w żuchwie, co jest wyjątkowe wśród współczesnych zwierząt.

Naukowcy z London University College oraz University of Hull (W. Brytania) wykorzystując wyrafinowany model komputerowy zademonstrowali, że tuatara tnie pokarm zębami \"jak nóż do steków\". Gdy dolny rząd zębów wsunie się pomiędzy dwa górne, podzielona na dwie części żuchwa przesuwa się o kilka milimetrów do przodu, a obie części obracają wokół osi podłużnej, aby rozdrobnić pokarm pomiędzy ostrymi krawędziami zębów - jak podczas piłowania.

Węże połykają ofiarę w całości, inne gady odgryzają i połykają poszczególne kęsy pokarmu. Ssaki rozdrabniają pokarm najdokładniej, co wiązano z ich intensywnym metabolizmem. Niezwykła technika rozdrabniania pokarmu prze tuatarę wydaje się zaprzeczać teorii, jakoby istniał związek pomiędzy żuciem a intensywnym metabolizmem - bowiem nie jest on bardziej nasilony niż u innych gadów. Prawdopodobnie chodzi raczej o możliwość żywienia się różnymi pokarmami. Dzięki niezwykłemu zgryzowi hatteria potrafi na przykład odgryźć głowę ptakowi.(PAP)

pmw/ agt/bsz