ALMA jest międzynarodowym projektem o skali globalnej, w ramach którego współpracują Europa, Ameryka Północna i Azja Wschodnia. Europę reprezentuje Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).

Pierwsze koncepcje projektu pojawiły się w latach 80. ubiegłego wieku, przy czym były to trzy osobne projekty w Europie, USA i Japonii. W latach 90. zostały połączone w jeden duży projekt i w roku 2003 rozpoczęła się budowa. Całkowity koszt sieci wyniósł około 1,4 miliarda dolarów, z czego wkład europejski to 37,5 proc. Część anten i wyposażenia została zbudowana przez firmy europejskie, natomiast pozostałe anteny przez przedsiębiorstwa amerykańskie i japońskie.

ALMA jest największą na świecie siecią radioteleskopów pracujących w zakresie fal milimetrowych i submilimetrowych. Składa się z 66 anten o średnicach 12 i 7 metrów. Wszystkie mogą pracować razem jako jeden teleskop. Sygnały zebrane przez poszczególne anteny są łączone razem za pomocą specjalnego superkomputera zwanego korelatorem. Korelator ALMA ma moc obliczeniową porównywalną z najpotężniejszymi superkomputerami na świecie.

Anteny sieci ALMA mogą być ustawiane w różnych konfiguracjach, z maksymalną odległością pomiędzy skrajnymi antenami wynoszącą od 150 metrów do aż 16 kilometrów. Znajdują się na płaskowyżu Chajnantor w Chile, na wysokości 5000 m n.p.m. Nieco niżej, około 3000 m n.p.m. zbudowano bazę operacyjną, w której przebywają naukowcy i inżynierowie, bowiem na 5000 m n.p.m. warunki są zbyt ekstremalne, by ludzie mogli tam długo przebywać.

Zakres fal milimetrowych i submilimetrowych pozwala na obserwowanie kosmosu w obszarach niedostępnych dla ludzkiego oka. W tym zakresie promieniowania astronomowie będą mogli badać narodziny gwiazd, młode galaktyki we wczesnym Wszechświecie, planety krążące wokół innych gwiazd, a także różne molekuły występujące w przestrzeni kosmicznej, w tym wiele istotnych dla powstania i istnienia życia.

"ALMA to przykład wielkich osiągnięć, które stają się możliwe, gdy instytucje i narody połączą swoje wysiłki, co jest strategią leżącą u podstaw całego programu ESO. Dokonując tego na skalę globalną, poprzez partnerstwo w tak wielkim projekcie, dajemy astronomom z krajów członkowskich ESO możliwość wykonywania unikalnych badań, które są możliwe do zrobienia wyłącznie za pomocą ALMA" - powiedział podczas otwarcia prof. Tim de Zeeuw, dyrektor generalny ESO.

Astronomowie już wcześniej korzystali z części anten ALMA, jeszcze gdy obserwatorium było w trakcie budowy. Wstępna, testowa faza obserwacji naukowych rozpoczęła się pod koniec 2011 roku. Uzyskane w jej ramach wyniki potwierdziły, że sieć przewyższa swoimi możliwościami istniejące do tej pory teleskopy tego rodzaju.

Podczas środowej ceremonii otwarcia sieci gratulacje dla projektu ALMA złożyli także astronauci z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) podczas przeprowadzonej na żywo transmisji z orbity. (PAP)

cza/ agt/