Przestraszone płazy cienko śpiewają

Badanie było częścią pracy magisterskiej, której autorem jest Ubiratã Ferreira Souza z Instytutu Biologii Uniwersytetu Campinas (IB-UNICAMP) w stanie São Paulo w Brazylii.

Naukowcy dwukrotnie nagrali sygnał zagrożenia żaby Haddadus binotatus, gatunku endemicznego dla brazylijskiego deszczowego Lasu Atlantyckiego. Wydając sygnał zagrożenia, żaba ta wykonuje serię ruchów typowych dla obrony przed drapieżnikami. Unosi przód ciała, szeroko otwiera pyszczek i szarpie głową do tyłu. Następnie częściowo zamyka pyszczek i emituje dźwięk w zakresie od pasma częstotliwości słyszalnego dla człowieka (7 kHz–20 kHz) do niesłyszalnego pasma ultradźwiękowego (20 kHz–44 kHz).

"Niektóre drapieżniki potencjalnie zagrażające płazom, takie jak nietoperze, gryzonie i małe naczelne, są w stanie emitować i słyszeć dźwięki o tej (ultradźwiękowej) częstotliwości, czego ludzie nie potrafią” – wskazał Souza, który jest również pierwszym autorem artykułu.

Jedna z hipotez głosi, że krzyk ma na celu zwabienie innego zwierzęcia, które zaatakowałoby drapieżnika zagrażającego płazowi.

„W świetle faktu, że różnorodność płazów w Brazylii jest największa na świecie i opisano ponad 2000 gatunków, nie byłoby zaskakujące, gdyby inne żaby również emitowały dźwięki na tych częstotliwościach” – stwierdziła Mariana Retuci Pontes, współautorka artykułu i doktorantka na IB-UNICAMP.

Zastosowanie tej strategii przez inny gatunek mogło zostać przypadkowo odkryte przez samą Pontes. W styczniu 2023 r. podczas wizyty w Państwowym Parku Turystycznym Upper Ribeira (PETAR) w Iporanga w stanie São Paulo Pontes zobaczyła na skale zwierzę, które prawdopodobnie było żabą Ischnocnema henselii.

Chwytanie żab za nogi to ruch zwykle stosowany podczas badań do symulowania ataku drapieżnika. Trzymając żabę za nogi i próbując zrobić zdjęcie, badaczka ze zdziwieniem stwierdziła, że zarówno ruchy obronne, jak i sygnał alarmowy bardzo przypominają ruchy H. binotatus. Kilka metrów dalej znajdował się jadowity waż – żararaka (Bothrops jararaca), co potwierdzało hipotezę, że takie zachowanie jest reakcją na drapieżniki.

Choć udało się nagrać wideo, niemożliwe okazało się potwierdzenie na nim obecności pasma częstotliwości ultradźwiękowej.

„Obydwa gatunki żyją w ściółce złożonej z liści, są podobnej wielkości (od 3 cm do 6 cm)i polują na nie podobne drapieżniki, więc jest możliwe, że I. henselii również wykorzystuje to wezwanie pomocy przy użyciu ultradźwięków, aby bronić się przed naturalnymi wrogami” – powiedział Luís Felipe Toledo, ostatni autor artykułu i profesor w IB-UNICAMP.

Toledo po raz pierwszy podejrzewał, że H. binotatus emituje dźwięki o częstotliwościach zbyt wysokich, aby ludzie mogli je usłyszeć, w 2005 r., kiedy był doktorantem w Instytucie Nauk Biologicznych Uniwersytetu Stanowego w São Paulo (IB-UNESP) w Rio Claro. Nie był jednak w stanie zweryfikować częstotliwości powyżej 20 kHz ze względu na ograniczenia dostępnego wówczas sprzętu.

Istnieją również nagrania „rozmów" ultradźwiękowych trzech azjatyckich gatunków płazów, ale omawiane częstotliwości służą do komunikacji pomiędzy osobnikami tego samego gatunku. W przypadku ssaków ultradźwięki są powszechne wśród wielorybów, nietoperzy, gryzoni i małych naczelnych. Ich wykorzystanie przez płazy do samoobrony przed drapieżnikami było dotychczas nieznane.

Autorzy chcą znaleźć odpowiedzi na szereg pytań wynikających z odkrycia - które drapieżniki są wrażliwe na wołanie o pomoc, jak na nie reagują i czy wołanie ma je przestraszyć, czy raczej przyciągnąć ich naturalnych wrogów. „Czy może być tak, że zawołanie ma na celu zwabienie sowy, która zaatakuje węża, który ma zamiar zjeść żabę?” – zastanawiał się Souza.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ bar/