W raporcie dr hab. Piotr Długosz, prof. Uniwersytetu KEN w Krakowie, dyrektor Centrum Badań Młodzieży dokonuje charakterystyki pokolenia młodzieży zdającej w 2024 r. egzamin maturalny. W publikacji znalazło się podsumowanie wyników badań i analiza celów życiowych, aspiracji edukacyjno-zawodowych, kondycji psychicznej, lęków, stosunku do obcych, stosunku do uchodźców wojennych z Ukrainy tegorocznych maturzystów: (PDF) Polish Youth in The Era of Crises.

Jak podkreślił autor publikacji, tegoroczni absolwenci szkół średnich to wyjątkowe pokolenie - przeżyli pandemię, wojnę w Ukrainie oraz wynikającą z niej niepewność i zagrożenie. "Wejdą w dorosłość w bardzo niestabilnych i niebezpiecznych czasach" - zauważył.

W publikacji zaznaczono, najsilniejszy wpływ na szkolne osiągnięcia maturzystów mają trzy czynniki. Pierwszym z nich jest kapitał kulturowy, mierzony liczbą książek w domowej bibliotece. Drugi czynnik to religijność - im wyższa, tym wyższe szkolne osiągnięcia. Trzecim czynnikiem jest wsparcie społeczne, co potwierdza hipotezę o wpływie kapitału społecznego na szkolne oceny.

Dlaczego religijność wpływa na szkolne osiągnięcia? "Być może uczniowie religijni są bardziej zdyscyplinowani, sprawiają mniej kłopotów rodzicom i nauczycielom, starając się wywiązywać dobrze ze swoich uczniowskich obowiązków” - zastanawia się badacz. Jego zdaniem religijni uczniowie „są bardziej dopasowani do szkolnych wymagań oraz bardziej starają się respektować normy i standardy szkolne”. „Być może są też grzeczniejsi w szkole i nagradzani ocenami przez nauczycieli za swoją submisyjną postawę” - wskazano w raporcie.

Według badań około 40 proc. maturzystów uczęszcza do kościoła zgodnie z kościelnymi nakazami. Jedna trzecia maturzystów nie ma kontaktów z kościołem, a co piąty respondent uczęszcza tam kilka razy w roku. Jak podkreślono w raporcie, w ostatnich latach zauważalny jest spadek religijności wśród młodzieży. „Przed pandemią wiarę deklarowało średnio 60 proc. maturzystów, dzisiaj mamy 52 proc. wierzących wśród tej kategorii socjologicznej” - zaznaczono.

Z badań wynika, że uczniowie otrzymują wsparcie od rówieśników i rodziców, ale nie od nauczycieli. Zdaniem dr. Długosza, o kryzysie systemu edukacji świadczy nie tylko brak wsparcia ze strony szkół, ale także powszechne korzystanie z korepetycji. Aż trzy czwarte uczniów korzysta z prywatnych lekcji. „Dzieje się tak ze względu na złe funkcjonowanie szkół i niską jakość nauczania” - zauważa autor publikacji „Młodzież w epoce kryzysu”. Podsumowuje, że lepiej uczą się maturzyści pochodzący z klasy średniej, którzy przyjęli motywację merytokratyczną i mają świadomość znaczenia edukacji w nadawaniu statusów.

„Z jednej strony do uzyskania wyższych osiągnięć potrzebne są: odpowiednia motywacja, samodyscyplina, odpowiednie warunki materialne i kulturowe (wyposażenie w domu, dostęp do zasobów kultury). Z drugiej zaś ważne jest też wsparcie rodziców i nauczycieli, którzy będą odpowiednio motywować, dawać informacje zwrotne oraz nagradzać za uzyskany wysiłek” - zaznaczył w publikacji dr Długosz.

Jego zdaniem na podstawie wyników tegorocznych matur można stwierdzić, iż samodzielna edukacja, co pokazuje przykład Szkoły w Chmurze (edukacja domowa), bez wsparcia nauczycieli nie jest tak efektywna. Poziom zdawalności matur w 2024 r. w Szkole w Chmurze wyniósł 75 proc. i był niższy od wyniku tradycyjnych szkół, które uzyskały 84 proc. w tym w liceach wyniósł on 87 proc., a w technikach 78 proc. „Warunkiem koniecznym dla osiągnięcia szkolnego sukcesu przez ucznia jest nie tylko szczera chęć uzyskania dobrych wyników, ale odpowiednie wsparcie i prowadzenie przez nauczycieli wespół z rodzicami” - zaznaczył dr Długosz.

Jak czytamy w raporcie, "wsparcie rodzicielskie manifestowane jest poprzez wiedzę rodziców na temat sytuacji szkolnej swojego dziecka (60 proc.), 63 proc. uczniów czuje wsparcie i zrozumienie rodziców, około połowa badanych jest przekonana, że rodzice motywują ich do nauki, 80 proc. maturzystów czuje się przez nich kochana – a prawie trzy czwarte jest motywowana i zachęcana do nauki przez swoich opiekunów".

Tymczasem tylko co czwarty uczeń twierdzi, że nauczyciele go wspierają, 35 proc. wyraża przekonanie, iż nauczycielom zależy na ich dobru, 23 proc. uważa, że nauczyciele mobilizują ich do nauki, zaś niecała jedna trzecia maturzystów odnosi wrażenie, że nauczycielom zależy na ich przyszłości. Z kolei 37 proc. badanych jest przekonanych, że nauczycielom zależy na dobrych ocenach swoich wychowanków.

Z badania wynika, że 67 proc. młodzieży ma rówieśników, z którymi może szczerze porozmawiać, 77 proc. jest przekonanych, że ma prawdziwych przyjaciół, prawie trzy czwarte maturzystów może liczyć na wsparcie rówieśników, gdy jest im smutno, 57 proc. może liczyć w swojej klasie na inne osoby.

"Wsparcie rówieśnicze jest duże, podobnie jak wsparcie ze strony rodziców. Najgorzej wypada wsparcie nauczycielskie - skomentował w raporcie dr Długosz. - Jest ono najsłabsze, co może oznaczać, iż nauczyciele są wypaleni, źle funkcjonują w swoich rolach, generując niechęć, stres i dyskomfort uczniów".

Raport „Młodzież w epoce kryzysów” oparto na badaniach maturzystów przeprowadzonych w styczniu 2024 r. w ramach projektu studentów Instytutu Dziennikarstwa i Stosunków Międzynarodowych UKEN w Krakowie. Odwiedzili oni 87 szkół średnich w 44 miejscowościach na terenie 8 województw. Dane zebrano przy użyciu innowacyjnej metody łączącej kwestionariusz audytoryjny z technikami ankiet online. Próba została wybrana przy użyciu kwotowego doboru próby. Do analizy zakwalifikowano łącznie 3819 kwestionariuszy.

Wcześniej o szczątkowych wynikach badań pisaliśmy tutaj.

Nauka w Polsce, Anna Mikołajczyk-Kłębek