Centrum BERA, którego nazwa wywodzi się ze staronordyckiego słowa oznaczającego "niedźwiedzicę", jest wspólnym projektem zrealizowanym dzięki współpracy siedmiu instytucji naukowych: Uniwersytetu Śląskiego (lider), Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu Wrocławskiego. Instytucje będą finansować działania Centrum BERA oraz wspierać jego utrzymanie przez następne 10 lat.

"W zeszłym roku otworzyliśmy Centrum Logistyczno-Naukowe BERA, natomiast w tym roku wchodzimy w pełną operacyjność i struktury międzynarodowe" - powiedział PAP kierownik Centrum i przedstawiciel Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego dr Dariusz Ignatiuk. W czwartek otwarto tę nową, pierwszą w Arktyce od ponad 40 lat infrastrukturę.

Dzięki tej nowej placówce naukowcy będą mogli realizować projekty badawcze z zakresu zmian klimatycznych, ochrony środowiska i badań geologicznych, mających kluczowe znaczenie dla regionu Arktyki. Hub umożliwi gromadzenie i analizowanie próbek z różnych obszarów Svalbardu, a także ułatwi ich transport do Polski, zapewniając odpowiednie warunki do przechowywania i badania próbek, takich jak lód, śnieg czy sedymenty. Działalność hubu przyczyni się do intensyfikacji międzynarodowych współpracy naukowych, co pozwoli na poszerzenie zakresu prowadzonych badań oraz wymiany wiedzy.

Centrum, zlokalizowane w miejscowości Longyearbyen, opiera swoją działalność na trzech głównych filarach: wsparciu logistycznym, badaniach naukowych oraz działalności dydaktycznej i edukacyjnej.

"Zapewniamy zaplecze do warsztatów w przestrzeni magazynowej, wspieramy transport sprzętu z Polski i na Svalbard oraz z powrotem, jak również logistykę tutaj na miejscu pomiędzy wszystkimi stacjami akademickimi i polską stacją polarną" - podkreślił naukowiec.

Oprócz wsparcia logistycznego, Centrum oferuje możliwość monitoringu środowiska oraz zaplecze naukowe. "Posiadamy sprzęt geofizyczny, glacjologiczny, oceanologiczny. Zakres naszych badań jest (...) bardzo szeroki. To jest od fizyki atmosfery, badań geomorfologicznych, badań nad permafrostem, badań glacjologicznych zajmujących się lodowcami, badań oceanologicznych, oceanograficznych, ekologicznych, mikrobiologicznych" – wymienił dr Ignatiuk.

Trzecim filarem działalności Centrum jest dydaktyka i edukacja, w tym organizacja kursów i warsztatów dla studentów oraz spotkań naukowych i biznesowych. Centrum będzie działać przede wszystkim w okresie dnia polarnego od maja do października. W tym czasie pracownicy będą obsługiwać obiekt oraz wspierać naukowców.

Lokalizacja Centrum na Svalbardzie nie jest przypadkowa. Wyspa ta od dekad stanowi kluczowy obszar dla badań polskich naukowców. "Na Svalbardzie mamy kilka stacji, jest to całoroczna stacja Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, jak również stacje uniwersyteckie rozlokowane na zachodnim wybrzeżu wyspy. Więc kluczowe dla nas było posiadanie takiego hubu logistyczno-naukowego" – powiedział dr Ignatiuk.

Obecność Polski na Svalbardzie ma długą historię. "Polacy są obecni stale na wyspie od 1957 roku (...). Jesteśmy jedną z największych grup nie-norweskich prowadzących tutaj badania, zdobywających projekty, publikujących" – przypomniał dr Ignatiuk. "Jest to wspaniały poligon do badań środowiskowych i nad zmianami klimatu" – dodał.

Badania będą realizowane w oparciu o pozyskane zewnętrzne środki projektowe, takie jak fundusze z Narodowego Centrum Nauki, Research Council of Norway, Europejskiej Agencji Kosmicznej, SIOS oraz Horyzontu Europa. Przykładem jest projekt Liquidice, który będzie realizowany w latach 2025-2028 z budżetem wynoszącym 7,5 mln euro w ramach programu Horyzont Europa.

Centrum Studiów Polarnych oraz Polskie Konsorcjum Polarne należą do międzynarodowego konsorcjum Svalbard Integrated Arctic Earth Observing System (SIOS).

Nauka w Polsce, Julia Szymańska (PAP)

jms/ bar/ jpn/