Zespół jelita drażliwego (IBS) to powszechne zaburzenie trawienne o niejasnych przyczynach, które dotyczy około 10 proc. populacji świata. Objawy IBS to ból brzucha, wzdęcia, gazy i zmiany w funkcjonowaniu jelit - biegunki, zaparcia lub oba te objawy. Ponieważ przyczyny i mechanizmy wiązane z IBS nie zostały jeszcze wyjaśnione, leczenie ma charakter objawowy.

Profesor Akiyoshi Saitoh i jego grupa badawcza z Tokyo University of Science (TUS) w Japonii spędzili ostatnią dekadę na badaniach dotyczących IBS. Najnowsza publikacja tego zespołu dotyczy klasy leków zwanych agonistami receptora opioidowego delta (DOP), które mogą pomóc złagodzić objawy IBS, działając na ośrodkowy układ nerwowy, a nie bezpośrednio na jelita. Współautorem tego badania jest Toshinori Yoshioka, doktorant trzeciego roku na TUS.

Już wcześniej pojawiły się dowody na ścisły związek IBS ze stresem psychologicznym. Japońscy naukowcy skorzystali z opracowanego przez siebie nowego modelu zwierzęcego – zestresowanych myszy. U gryzoni poddanych tak zwanemu przewlekłemu zastępczemu stresowi porażki społecznej (cVSDS) wystąpiły objawy podobne do typu IBS zwanego IBS-D.

Model zwierzęcy cVSDS obejmował wielokrotne obserwowanie przez badaną mysz innej, agresywnej myszy pokonującej współlokatora w klatce, co indukowało pośredni przewlekły stres. Objawy IBS-D u myszy obejmowały nadmierną aktywność jelit i zwiększoną wrażliwość na ból brzucha, mimo że ich narządy nie wykazywały żadnych uszkodzeń fizycznych.

Okazało się, że podanie DOP łagodziło ból brzucha i prowadziło do uregulowania wypróżnień. Uzyskane wyniki sugerują, że można leczyć IBS łagodząc stres.

Naukowcy przeprowadzili serię szczegółowych eksperymentów, aby zaobserwować wpływ agonistów DOP na objawy IBS i sygnalizację chemiczną w mózgu. Niektóre eksperymenty obejmowały pomiar szybkości posiłku w jelicie w celu oceny motoryki przewodu pokarmowego i oceny wpływu stresu lub leczenia na szybkość wypróżnień, wraz z bezpośrednim pomiarem stężeń neuroprzekaźników za pomocą mikrodializy mózgu in vivo (do mózgu wprowadza się przez cewnik płyn, jednocześnie pobierając płyn do analizy).

Jak się okazało, ponowna ekspozycja na VSDS zwiększyła poziom glutaminianu w korze wyspowej mózgu, ale te podwyższone poziomy zostały znormalizowane za pomocą agonistów DOP.

Zgodnie z wynikami, podanie agonistów DOP pomogło złagodzić ból brzucha i regulować wypróżnienia u myszy z cVSDS. Co ciekawe, zastosowanie agonistów DOP bezpośrednio do określonego obszaru mózgu zwanego korą wyspową dało podobne skutki jak leczenie systemowe. „Nasze odkrycia wykazały, że agoniści DOP działali bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy, poprawiając objawy IBS z przewagą biegunki u myszy i sugerują, że mechanizm działania obejmuje regulację neurotransmisji glutaminianu w korze wyspowej” — podkreślił prof. Saitoh.

Dalsze badania naukowców z TUS nad tym tematem mogą utorować drogę do skutecznych metod leczenia IBS. „Agoniści DOP mogą stanowić przełomowe nowe leczenie IBS, które nie tylko łagodzi objawy podobne do IBS, ale także zapewnia działanie przeciwstresowe i regulujące emocje. W przyszłości chcielibyśmy przeprowadzić badania kliniczne w celu rozszerzenia wskazań agonistów DOP w IBS" – wskazał Saitoh.

W porównaniu z obecnie dostępnymi metodami leczenia IBS, takimi jak środki przeczyszczające, przeciwbiegunkowe, przeciwbólowe i przeciwskurczowe, podanie agonistów DOP może okazać się skuteczniejsze - przy minimalnych skutkach ubocznych. Niezbędne będzie jednak dalsze wyjaśnienie roli stresu i chemii mózgu w rozwoju IBS.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ agt/