78 lat temu, 8 maja 1945 r., zakończyła się II wojna światowa w Europie. Akt kapitulacji Niemiec oznaczał koniec sześcioletnich zmagań. Nie oznaczał jednak uwolnienia kontynentu spod panowania autorytaryzmu. Europa Środkowa na pół wieku znalazła się pod kontrolą ZSRS.
"Meksyk II" - odbicie Jana Bytnara "Rudego" pod Arsenałem - był perfekcyjnie zrealizowaną akcją bojową AK. Dla harcerzy Grup Szturmowych wielkie znaczenie psychologiczne miało uwolnienie kolegi i dowódcy z rąk gestapowskich oprawców - powiedział PAP historyk dr hab. Tadeusz Paweł Rutkowski z Wydziału Historii UW.
80 lat temu, 26 marca 1943 r., u zbiegu ul. Długiej i Bielańskiej w Warszawie, w pobliżu budynku Arsenału, członkowie Grup Szturmowych Szarych Szeregów pod dowództwem Stanisława Broniewskiego „Orszy” przeprowadzili akcję odbicia z rąk gestapo Janka Bytnara „Rudego”. Przeszła ona do historii jako Akcja pod Arsenałem.
19 marca 1945 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim zainaugurowano pierwszy po ustaniu okupacji niemieckiej rok akademicki. W 78. rocznicę tamtych wydarzeń władze uczelni, stowarzyszenie Ne Cedat Academia i przedstawiciele IPN złożyli na UJ kwiaty pod tablicą upamiętniającą tajne nauczanie w czasie wojny.
Rozkaz o powołaniu Kierownictwa Dywersji, tzw. Kedywu, wydał 22 stycznia 1943 r. komendant główny AK, gen. Stefan Rowecki "Grot". Dziełem Kedywu było m.in. odbicie w akcji pod Arsenałem Jana Bytnara "Rudego" i innych więźniów Pawiaka oraz zastrzelenie generała SS Franza Kutschery.
80 lat temu, 20 września 1942 r., powołano Narodowe Siły Zbrojne, drugą co do wielkości formację zbrojną Polski Podziemnej. Pod sowiecką okupacją żołnierze NSZ byli najbardziej zaciekle represjonowaną częścią podziemia antykomunistycznego, a w propagandzie oskarżani o kolaborację z Niemcami.
Polska w 1939 r . nie miała innego wyjścia, jak tylko przeciwstawić się Niemcom, bo ewentualne ustępstwa tylko powodowałby eskalację żądań ze strony Hitlera i realnie nie mogła zrobić wiele więcej niż zrobiła - mówi PAP brytyjski historyk prof. Richard Overy.
Wypłata odszkodowań dla Polski za zbrodnie i zniszczenia to historyczny obowiązek Niemiec - powiedział w rozmowie z PAP prof. Stephan Lehnstaedt, historyk w Touro College w Berlinie. Te roszczenia są w pełni uzasadnione - dodał niemiecki historyk i lekarz dr Karl Heinz Roth. Dr Luke Moffett z Queen's University Belfast zwrócił uwagę na to, że polskie starania o uzyskanie reparacji powinny obejmować presję dyplomatyczną i ścieżkę prawną.
Straty Polski w wyniku rozpętanej przez Niemców wojny to 6 bilionów 220 mld 609 mln złotych – czytamy w opublikowanym w czwartek raporcie o stratach podczas II wojny światowej. Roszczenia odszkodowawcze Polski wobec Niemiec nie wygasły i nie uległy przedawnieniu - zaznaczają autorzy raportu.
Polska w 1939 r. była skazana na nieuchronną konfrontację z III Rzeszą, bo opcja „idziemy z Niemcami” w ówczesnych kręgach rządowych i wojskowych była zasadniczo nierealna, zwłaszcza po udzielonych Warszawie gwarancjach - mówi PAP prof. Daniel Boćkowski, historyk z Uniwersytetu w Białymstoku.