Pierwsze "polskie" szczątki trematozaurów sprzed 250 mln lat

Szczątki kręgowców ze Stryczowic (fragment). Archiwum autorów publikacji.
Szczątki kręgowców ze Stryczowic (fragment). Archiwum autorów publikacji.

Trematozaury, czyli wczesnotriasowe płazy wyglądem przypominające dzisiejsze krokodyle, przed 250 mln laty zamieszkiwały również tereny dzisiejszej Polski – wykazali badacze z Instytutu Paleobiologii PAN i Uniwersytetu Warszawskiego.

W nowej publikacji w "Acta Palaeontologica Polonica" naukowcy opisali też znaleziska wczesnotriasowych gadów (prokolofonów), które również pochodzą z terenu Gór Świętokrzyskich.

Badania przeprowadzili dr hab. Tomasz Sulej i prof. Marcin Machalski (Instytut Paleobiologii PAN) oraz dr Mateusz Tałanda z Instytutu Biologii Ewolucyjnej na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Skamieniałości zostały znalezione w latach 80. ubiegłego wieku w nieczynnym kamieniołomie w Stryczowicach (woj. świętokrzyskie) przez Marcina Machalskiego, który opisał z tego stanowiska zachowane na płytach piaskowca ślady stawonogów z grupy przekopnic.

Po wykonanych niedawno badaniach okazało się, że znalezione w Stryczowicach szczątki kręgowców, które wcześniej nie były opisane, to kość przyklinowa (z czaszki) trematozaura oraz szczęka prokolofona.

Szczątki kręgowców ze Stryczowic. Archiwum autorów publikacji.
Szczątki kręgowców ze Stryczowic. Archiwum autorów publikacji.

"Są to wprawdzie niewielkie znaleziska, ale o dużym znaczeniu naukowym. Wcześniej przypuszczaliśmy, że trematozaury mogły zamieszkiwać tereny dzisiejszej Polski (m.in. na stanowisku paleontologicznym w Wiórach w woj. świętokrzyskim znaleźliśmy kilka zębów, które mogły do nich należeć), ale dopiero ta kość daje nam dowód, że faktycznie tak było" – powiedział Nauce w Polsce dr hab. Tomasz Sulej.

Kość ma długość 5-6 cm. Znajduje się w kawałku piaskowca – bardzo twardej skały. "Wykazaliśmy, że jest to kość przyklinowa trematozaura. Były to bardzo wyjątkowe płazy, ponieważ w ich ewolucji widać stopniowe wydłużanie się czaszki i zwężanie się pyska, co dziś można zaobserwować np. u gawiali" – opowiadał paleobiolog.

Skamieniałości tych płazów znane są już z terenu Niemiec i Rosji (oraz z Afryki). "Nasza kość różni się jednak od tych dwóch przykładów. Może mamy do czynienia z jakąś formą pośrednią? Liczę, że kolejne odkrycia przyniosą odpowiedzi dotyczące ewolucji tych płazów" – powiedział naukowiec.

Badacze opisali również kawałek kości szczękowej z zachowanymi pięcioma zębami, które należały do gada z rodziny prokolofonów. Jak mówił Tomasz Sulej, była to dość powszechna grupa gadów przypominających małe jaszczurki – z charakterystycznymi zębami w kształcie kropli wody.

Skamieniałości tych gadów są już znane w Polsce m.in. z Czatkowic z okolic Krakowa. "Znalezienie ich w Górach Świętokrzyskich dowodzi jednak, że prokolofony były obecne w różnych środowiskach i były zróżnicowane" – powiedział Tomasz Sulej.

Dodał, że dzięki zaangażowaniu i wsparciu wójta gminy Waśniów Krzysztofa Gajewskiego jego zespół mógł przeprowadzić prace wykopaliskowe w nieczynnym już kamieniołomie, w którym przed 40 laty znaleziono opisane szczątki. "Wydobyliśmy kilkadziesiąt kilogramów skały, w których będziemy poszukiwać kolejnych kości wczesnotriasowych gadów i płazów" – podał.

Wczesny trias to czas około 250 mln lat temu. Na terenie dzisiejszej Polski panował wówczas gorący klimat, a zachowane skały piaskowcowe oznaczają, że był to teren półpustynny, przez który przepływały rzeki stanowiące centrum życia. Na terenie centralnej Europy dominowały dwie grupy płazów: kapitozaury i opisywane w tekście trematozaury. Żyły też gady m.in. być może przodkowie pierwszego polskiego pradinozaura silezaura z Krasiejowa.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/ mow/

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

  • Fot. Adobe Stock

    MKiŚ: działa już roboczy zespół ds. odbudowy zasobów przyrodniczych

  • Fot. Adobe Stock

    Mykolog: unikajmy grzybów rosnących na terenach popowodziowych

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera