Granty otrzyma 328 naukowców, reprezentujących 43 narodowości. Zrealizują oni projekty naukowe, których łączne dofinansowanie wyniesie 678 mln euro - poinformowała we wtorek Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERC).

W rozstrzygniętej właśnie edycji ERC Consolidator Grant tylko jeden projekt spośród dofinansowanych będzie realizowany w polskiej jednostce. Otrzymała go prof. UW, dr hab. Małgorzata Kot z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Projekt "Were They Modern Humans? The Problem of the Initial Upper Palaeolithic in West Central Asia" otrzymał finansowanie w wysokości 2,55 mln euro, przyznane na pięć lat. Obejmuje badania wysokogórskich stanowisk jaskiniowych w zachodnim Tien-szanie i Pamiro-Ałaju, czyli w masywach górskich w Azji Centralnej.

"Wiemy, że tamtędy przebiegał jedyny dostępny korytarz migracji ludzi współczesnych do Azji Północnej i Wschodniej. Jak nam się dotąd wydaje, wielka fala migracji człowieka współczesnego, datowana na około 40-50 tysięcy lat temu, dociera z Bliskiego Wschodu do Europy i Azji właśnie. Archeologicznie widzimy tę migrację dzięki pojawieniu się na tych zasiedlanych obszarach nowych typów narzędzi i nieużywanych wcześniej technik ich produkcji" - opisała PAP prof. Małgorzata Kot.

Z prowadzonych przez archeologów od kilkunastu lat badań w zachodnim Tien-szanie wynika jednak, że takie same zabytki i nowe sposoby wytwarzania narzędzi spotykane są tam na stanowiskach datowanych dużo wcześniej niż migracja ludzi współczesnych, bo nawet na 70 tysięcy lat wstecz.

"Powstaje więc pytanie, na które chcemy odpowiedzieć realizując nasz projekt, czy jest możliwe, że człowiek współczesny dotarł do Azji Centralnej tak wcześnie - już 70 tysięcy lat temu i to tam wynalazł i upowszechnił innowacyjne metody produkcji narzędzi. A może wynalazcami tymi byli zamieszkujący te tereny wcześniej neandertalczycy lub denisowianie? A może w końcu innowacje te powstały na styku i w wyniku spotkania jednych i drugich populacji. Aby odpowiedzieć na nasze pytania, chcemy poszukać i przebadać stanowiska, na których mamy szansę zachowania materiału organicznego - kości i materiału genetycznego. W tym gorącym i suchym klimacie oznacza to jaskinie górskie" - wyjaśniła archeolożka.

Przyznała, że dotarcie i zbadanie nieznanych jaskiń zachodniego Tien-szanu i Pamiro-Ałaju, z użyciem współczesnych standardów metodyki badań wykopaliskowych, będzie wyzwaniem.

"Mówimy bowiem o obszarze górskim ze szczytami wznoszącymi się na trzy, cztery tysiące metrów, z obszarem (...) przez który nie wiodą szlaki turystyczne ani drogi. Z pomocą w badaniach przychodzą nam miejscowi pasterze, myśliwi, pszczelarze, wskazując znane sobie przejścia i ścieżki, opowiadając o znanych sobie jaskiniach" - powiedziała badaczka.

Jaskiń, w których można przeprowadzić badania, naukowcy szukają także w mediach społecznościowych. Lokalni miłośnicy gór często wstawiają bowiem relacje ze swoich wypraw wysokogórskich do sieci, a ich fotorelacjom niekiedy towarzyszą zdjęcia jaskiń i schronisk skalnych. Z pomocą badaczom przychodzą także lokalni speleolodzy.

"Badania pilotażowe (...) prowadzimy już od trzech lat. Udało nam się w tym czasie odkryć kilka stanowisk, od których zaczniemy nasze badania. W jednej z jaskiń natrafiliśmy na zabytki kamienne z interesującego nas okresu, którym towarzyszyły paleniska i kości. Od badania tej jaskini zaczniemy nasz projekt" - powiedziała badaczka.

ERC Consolidator Grant ma wspierać wybitnych naukowców w tworzeniu zespołów badawczych oraz rozwijaniu ich najbardziej obiecujących pomysłów naukowych. Finansowanie jest zapewnione w ramach programu "Horyzont Europa” Unii Europejskiej.

Laureaci konkursu będą realizować swoje projekty na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych w 25 państwach członkowskich UE oraz innych krajach stowarzyszonych z programem „Horyzont Europa”. Najwięcej grantów w rozstrzygniętym programie trafi do Niemiec (67 projektów), Francji (38), Wielkiej Brytanii (38) i Holandii (37). Wśród laureatów znajdują się przedstawiciele 43 narodowości, w tym najwięcej Niemców (60 badaczy), Francuzów (34) i Włochów (29).

ERC oferuje cztery główne rodzaje grantów: Starting Grants, Consolidator Grants, Advanced Grants i Synergy Grants. Dodatkowo, w ramach programu Proof of Concept, wspiera laureatów w komercjalizacji ich przełomowych badań. Całkowity budżet ERC na lata 2021–2027 wynosi ponad 16 miliardów euro.(PAP)

Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec

ekr/ bar/ ktl/