W środę rozpoczął się w Warszawie dwudniowy Kongres 590. Tematem głównym VII edycji wydarzenia pod hasłem "Łączymy wszystkich" jest współpraca międzynarodowa krajów Trójmorza. W jednym z paneli wziął udział szef MEiN Przemysław Czarnek.

"Dorobiliśmy się czegoś, o czym wielu myślało od dziesięcioleci, dorobiliśmy się takiej elitarnej szkoły wyższej, mianowicie Akademii Kopernikańskiej" - powiedział szef resortu edukacji i nauki Przemysław Czarnek. I dodał, że do sześciu izb (Izby Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Izby Nauk Medycznych, Izba Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Izby Filozofii i Teologii, Izby Nauk Prawnych i Izby Laureatów Nagrody Kopernikańskiej) działających w ramach akademii zapraszani będą również naukowcy z zagranicy.

"To może być i powinno być miejsce również takiej myśli (...). To też jest miejsce, w którym będziemy szkolić przyszłe polskie elity w ramach Szkoły Kopernikańskiej na najważniejszych kierunkach i takim elitarnym systemie. Potrzebujemy elit, potrzebujemy kształcenia elit i właśnie po to została pomyślana Akademia Kopernikańska. To też jest płaszczyzna do finansowania rozmaitych badań, do grantowania młodych naukowców nie tylko z Polski, ale także (...) z obszaru Trójmorza - przy wspólnych badaniach, które możemy prowadzić" - wyliczył Czarnek.

Dodał, ze jest to "pewien twór, która ma być podmiotem wypuszczającym polskie Noble". "Chcemy nagradzać wybitnych naszych naukowców, którzy takich nagród potrzebują, po to żeby pokazać również innym, że opłaca się ciężko pracować w nauce, szukać prawdy, publikować prawdę (...)" - dodał minister.

We wtorek prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o Akademii Kopernikańskiej. Autorzy regulacji podnoszą, że jej celem jest zwiększenie konkurencyjności i rozpoznawalności polskiej nauki w świecie. Akademia będzie realizować program obejmujący m.in. finansowanie badań naukowych, w tym przyznawanie stypendiów kopernikańskich, grantów Mikołaja Kopernika, wspieranie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika, przyznawanie nagród kopernikańskich czy powoływanie ambasadorów Akademii Kopernikańskiej.

Regulacja przewiduje również utworzenie powiązanej strukturalnie z Akademią uczelni publicznej – Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika. Choć jej siedzibą będzie Warszawa, instytucja zintegruje jednostki funkcjonujące w kraju: Kolegium Astronomii i Nauk Przyrodniczych w Toruniu, Kolegium Nauk Medycznych w Olsztynie, Kolegium Nauk Ekonomicznych i Zarządzania w Warszawie, Kolegium Filozofii i Teologii w Krakowie, a także Kolegium Nauk Prawnych w Lublinie – napisano w uzasadnieniu.

Zgodnie z ustawą, raz na pięć lat organizowany będzie Światowy Kongres Kopernikański. Jego organizatorem będzie Akademia. W związku z przypadającą w 2023 r. rocznicą 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika pierwszy kongres zostanie zorganizowany w tymże roku w Toruniu. Jego inauguracja nastąpi w dniu urodzin astronoma, tj. 19 lutego. Na Kongres zaproszeni zostaną badacze zajmujący się tematyką kopernikańską z całego świata.

Akademia Kopernikańska przyznawać będzie, w drodze konkursu, Nagrody Kopernikańskie w formie indywidualnej nagrody pieniężnej w wysokości 500 tys. zł za wybitne osiągnięcia naukowe o przełomowym znaczeniu oraz zasięgu międzynarodowym. Planowane jest przyznanie jednej nagrody rocznie, kolejno w jednej z kategorii: astronomia, ekonomia, medycyna, filozofia lub teologia albo prawo.

Łączne wydatki dla budżetu państwa, związane z obowiązywaniem ustawy w zakresie kosztów organizacji i funkcjonowania, można szacunkowo określić na 25 mln zł rocznie – wskazano w uzasadnieniu ustawy.

Instytucje środowiska akademickiego, m.in. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Polska Akademia Nauk opowiedziały się przeciwko ustawie i apelowały o wstrzymanie nad nią prac w parlamencie. Negatywnie na jej temat wypowiedziała się też opozycja. Wskazywano, że niejasne jest źródło finansowania akademii. Podnoszono, że będzie ona dublować zadania już istniejących instytucji. Posłowie zwrócili też uwagę na to, że instytucja będzie upolityczniona, a część zapisów zawartych w ustawie – niekonstytucyjna.

Ustawa wejdzie w życie 1 września 2022 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika, które wejdą w życie 1 marca 2023 r.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ mir/